هاریكاری و پشته‌ڤانیا دینی و موسلمانان نینه و خۆ موسلمان ددانیت
نڤێسەر:
دكتور: اسماعیل سگێری
مرۆڤێ دیندار و موسلمان ئه‌وه یێ دلێ وی ل گه‌ل موسلمانان ب گشتی و دیندار و پێگر و ئیسلامخوازن ب تایبه‌تی، و هاریكاری و پشته‌ڤانیا وان بكه‌ت، و ل گه‌ل وان بیت، و خۆ ژ وان جودانه‌كه‌ت، و خۆ ژ وان نه‌ڤه‌قه‌تینیت، و گه‌له‌ك گه‌له‌ك ئاگه‌ھ ژ دلێ خۆ هه‌بیت، وی نه‌به‌ته ئاتاف و بنبرنێ، دلێ وی به‌رۆڤاژی بكه‌ت، ل گه‌ل نه‌یارێت موسلمانان بیت، و نه ل گه‌ل موسلمانان بیت؛ ژبهر هندێ پێغه‌مبه‌رێ خۆشتڤی سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن ئه‌م گه‌له‌ک و گه‌له‌ک ژ نه‌ساخی و خرابیا دلی یێت ترساندین، و یا بۆ مه دیارکری ساخله‌میا له‌شی یا د ساخله‌میا دلیدا و خرابیا له‌شی یا د خرابیا دلیدا، و دبێژیت: (أَلاَ وإِنَّ في الجسَدِ مُضغَةً إذا صلَحَت صَلَحَ الجسَدُ كُلُّهُ، وَإِذا فَسَدَتْ فَسدَ الجَسَدُ كُلُّهُ) بزانن له‌شی پارچه‌یه‌کا تێدا، ھه‌که باش بوو، ئه‌ڤه له‌ش ھه‌می باش بوو، و ھه‌که خراب بوو ئه‌ڤه له‌ش ھه‌می خراب بوو (أَلاَ وَهِي القَلْبُ) و بزانن ئه‌و پارچه ـ ئه‌وا خرابی و باشی پێڤه گرێدایی ـ دله.
ڤێجا ھه‌که دل یێ پاقژ بیت، ئه‌ڤ له‌شه ھه‌می دێ یێ پاقژ بیت، و ھه‌که خراب بوو و خرابی گه‌ھشتێ، ئه‌ڤه له‌ش ھه‌می خراب بوو، و کێر نه‌ھات؛ ژبهر ھندێ پێدڤیه مرۆڤ گه‌له‌ک و گه‌له‌ک ھای ژ دلێ خۆ ھه‌بیت، و یێ لێ ھشیار بیت، و نه‌ھێلیت خرابی ب چو ره‌نگان، رێکا خۆ بۆ ببینیت. و دڤێت بزانین چو تشت د له‌شێ مرۆڤیدا ھندێ فه‌ر و ستراتیجی نینه وه‌کی دلی، ژبهر ھندێ دڤێت گه‌له‌ک و گه‌له‌ک ئاگه‌ھ ژێ ھه‌بیت، و ھه‌ر ژبهر ھندێ ژی ئێک ژ زانایان دبێژیت: ھندیکه دله که‌لھه‌کا گه‌له‌ک گرنگه، دڤێت زێره‌ڤانێ ڤێ که‌لھێ چو جاران چاڤێت خۆ نه‌دانیته سه‌رێک و غافل نه‌بیت؛ چونکی چاڤێت دژمنی یێ ل دلی، کا که‌نگی چاڤێت زێره‌ڤانی دێ چنه سه‌رێک و غافل بیت؛ دا ئێکسه‌ر ھێرشێ ببه‌ته سه‌ر و داگیرکه‌ت و بێخیته بن ده‌ستێ خۆ، چونکی ھندی ھند ئه‌و جھه‌کێ ستراتیجی و گرنگه، و ئه‌و نه‌یارێ چاڤێ وی به‌رده‌وام یێ لێ زل؛ شه‌یتانه و ھه‌که وی ئه‌و جهـ گرت، جھێت دی ھه‌می گه‌له‌ک و گه‌له‌ک ب ساناھینه، زێره‌ڤانێ دلی چ تشته؟ دڤێت ھه‌ر یێ ھشیار بیت و چاڤێت وی نه‌چنه سه‌رێک؛ چونکی دژمنێ ھشیاره و به‌ر راوه‌ستیای خۆ ل ھیڤیا گاڤه‌کا غه‌فله‌تێ دگریت.. ئه‌و زێره‌ڤان باوه‌ریه، ئه‌و باوه‌ریا دلی ھه‌رده‌م دھێلیته ھشیار، ژبهر ھندێ دڤێت ئه‌ڤ باوه‌ریه چو جاران سست و لاواز نه‌بیت؛ چونکی ھه‌ر لاوازیه‌ک لاوازیه بۆ زێره‌ڤانی، و ھه‌که زێره‌ڤانێ دلی لاواز بوو، شه‌یتان ب ساناھی دێ جھێ خۆ تێدا که‌ت. و ئێک ژ نیشانێت ئاشکرا مرۆڤ بزانیت کا دلێ مرۆڤی یێ نه‌ساخه یان یێ ساخله‌مه، به‌رێ خۆ بده‌ته دلێ خۆ دگه‌ل موسلمانان یێ چاوایه و دگه‌ل گونه‌ھکاران یێ چاوایه، به‌رێ خۆ بده‌ته خۆ کا ڤان ھه‌ردوو ھه‌ست و مه‌شاعران (ڤیان و نه‌ڤیانان) دده‌ته کێ و ل سه‌ر چ بنیاتی، ھه‌که نه‌ڤیانا خۆ دا ھنده‌کان ل سه‌ر چ بنیات و شه‌نگسته، و ھه‌که ڤیانا خۆ دا ھنده‌کان ل سه‌ر چ بنیات و شه‌نگسته، ھه‌که گه‌ھشته به‌رسڤه‌کا راست و دورست و نه‌یا خاپینۆک دێ بۆ دیاربیت کا دلێ وی یێ چاوایه، ھۆسا دیار دبیت پیڤه‌رێ زانینا نه‌خۆشی و ساخله‌میا دلی ئه‌ڤ ھه‌ردوو ھه‌سته‌نه (ڤیان و نه‌ڤیان) بۆ جھێ ھه‌ژی ده‌ردکه‌ڤن، و راستیا ڤێ چه‌ندێ ئه‌ڤه‌یه: پێغه‌مبه‌رێ خۆشتڤی سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دبێژیت: (من أَحَبَّ لِلَّهِ وَأَبْغَضَ لِلَّهِ وَأَعْطَى لِلَّهِ وَمَنَعَ لِلَّهِ فَقَدْ اسْتَكْمَلَ الإيمَانَ) هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ حه‌دیسه ئیمام حاکم ڤه‌گێرایه، و دبێژیت: یا دورسته و دویف مه‌رجێت بوخاری و موسلمیه و وان نه‌ئینایه، و دیسا ژ ڤه‌گێرانا ترمزی و ئه‌بو داودیه، و رامانا وێ ئه‌ڤه‌یه: ھه‌رکه‌سێ بۆ خودێ ڤیا و بۆ خودێ نه‌ڤیا و بۆ خودێ دا و بۆ خودێ ڤه‌گرت و نه‌ھێلا ب راستی وی باوه‌ریا خۆ تمامکر.
حه‌ژێکرنا بۆ خودێ ئه‌وه تو حه‌ژ ئێکی بکه‌ی نه ژبهر مالا وی و نه ژبهر بنه‌مالا وی و نه ژبهر جوانیا وی و نه ژ به‌ر ده‌سھه‌لاتداریا وی و نه ژبهر شرینیا ئاخفتنا وی و نه ژ ھیڤیا مفایه‌کی بگه‌ھینیته ته یان خرابیه‌کێ ژ ته بده‌ته پاش و نه ژ ھیڤیا ته ژ ته‌نگاڤیه‌کێ رزگارکه‌ت، یان ھاریکاری و ساناھیکاریه‌کێ بۆ ته بکه‌ت، پالده‌رێ ئێکێ و یێ دویماھیێ یێ حه‌ژێکرنێ ئه‌وه چونکی یێ دینداره و خودێترسه و مرۆڤێ خودێیه و کێرھاتیه و وی تشتی دکه‌ت یێ خودێ و پێغه‌مبه‌ری سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن پێ خۆش، و خۆ ژ وی تشتی دده‌ته پاش یێ خودێ و پێغه‌مبه‌ری پێ نه‌خۆش، قه‌نجیێ بگه‌ھینیته ته و نه‌گه‌ھینیته ته وه‌کی ئێکه، ڤیانا ته بۆ کێم نابیت، راسته ھه‌که باشی گه‌ھانده ته زێده دکه‌ت و ئه‌ڤه تشته‌کێ ئاساییه، چونکی سروشتێ مرۆڤی ب وی ئاوایی یێ چێکریه، حه‌ژ وی دکه‌ت یێ باشیێ دگه‌ل دکه‌ت، به‌لێ ھه‌که باشی گه‌ھاندێ یان نه‌گه‌ھاندێ ڤیانا وی کێم ناکه‌ت، و به‌رامبه‌ر ڤێ ڤیانا بۆ خودێ دڤێت نه‌ڤیان ھه‌بیت بۆ یێت گونه‌ھکار کی بن سه‌ر بنیاتێ کرنا گونه‌ھێ.
دیسا پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دبێژیت: (أوثق عرى الإسلام الحب في الله والبغض في الله) تشتێ ژ ھه‌میا موکمتر مرۆڤ خۆ پێڤه‌بگریت د ئیسلامێدا حه‌ژێکرنه بۆ خودێ و نه‌ڤیانه بۆ خودێ، دیسا دگه‌ل من به‌رێ خۆ بدێ کا پێغه‌مبه‌رێ خۆشتڤی سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن چ دوعا دکر دا بزانین کا ئه‌ڤ مرۆڤێ نه‌ڤیان بۆ موسلمانان نه‌خاسمه ئیسلامخوازان هه‌ی چه‌ندێ دویری رێکا پێغه‌مبه‌ریه سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن، ئه‌ڤ دوعایه دکر: (اللهم اجعلنا هادين مهديين غير ضالين ولا مضلين عدوا لأعدائك وسلما لأوليائك نحب بحبك الناس ونعادي بعداوتك من خالفك من خلقك) یا خودێ مه بکه راسته‌رێکریێت راسته‌رێکه‌ر نه یێت به‌رزه و نه یێت به‌رزه‌که‌ر، دژمن بۆ دژمنێت ته و دۆست و ئاشت بۆ مرۆڤێت ته، ب حه‌ژێکرنا ته حه‌ژ خه‌لکی بکه‌ین و ب ئه‌گه‌رێ دژمنیا ته دژمنیا وی بکه‌ین یێ نه‌گوھداریا ئه‌مرێ ته دکه‌ت، ڤێجا ئه‌وێت دبێژن ئه‌م یێت دیندارین به‌رێ خۆ بده‌نه خۆ و ھه‌لویستێ خۆ کا ئه‌و چه‌ند پێگری ڤی بنه‌مای و مه‌بده‌ئینه، و دڤێت بزانن ڤیان بۆ خودێ و نه‌ڤیان بۆ خودێ ژ ئیمانێیه، ھه‌روه‌کی ئیمامێ بوخاری ڤی شه‌نگستی د کتێبا خۆدا ـ ئه‌وا پشتی قورئانا پیرۆز دھێت ـ ل ده‌ف ھه‌می زانایان بنه‌جهـ دکه‌ت دبێژیت: ڤیان بۆ خودێ و نه‌ڤیان بۆ خودێ ژ ئیمانێیه، و ئه‌ڤێت ڤیان و نه‌ڤیانا وان به‌روڤاژی، ڤیانا خۆ دده‌نه وان ئه‌وێت ڤیابا نه‌ڤیان دابا وان، و نه‌ڤیانا خۆ دده‌نه وان ئه‌وێت ڤیابا ڤیانا خۆ دابایێ، چونکی موسلمانن و خودێ نیاسن و ئارمانجا وان سه‌رکه‌فتنا دینێ خودێیه، و دینێ خودێ بۆ ببیته رێباز و یاسا و دستور و مه‌نھه‌جێ ژیانێ. خودێ مه‌زن دیاردكه‌ت باوه‌ریدار د وه‌سانینن دبێژیت: (لاَّ تَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الاٌّ خِرِ يُوَآدُّونَ مَنْ حَآدَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُواْ ءَابَآءَهُمْ أَوْ أَبْنَآءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُوْلائِكَ كَتَبَ فِى قُلُوبِهِمُ الإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِّنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الاٌّ نْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُواْ عَنْهُ أُوْلائِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلاَ إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ) نینه ھنده‌ک باوه‌ریێ ب خودێ و رۆژا قیامه‌تێ بینن، و حه‌ژ وان بکه‌ن ئه‌وێت نه‌یاره‌تی و دژمناتیا خودێ و پێغه‌مبه‌رێ وی دکه‌ن، خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌و باب و باپیرێت وان بن، یان زاڕۆکێت وان بن، یان برایێت وان بن، یان عه‌شیره‌تا وان بیت، ئه‌ڤان خودێ باوه‌ریا د دلێت واندا نڤێسی و بنه‌جھکری، و ب ھاریکاری و پشته‌ڤانی و سه‌رکه‌فتنا خۆ ئه‌و یێت ب ھێز ئێخستین، و دێ وان به‌ته به‌حه‌شتێت رویبار د بنڕا دچن و ھه‌روھه‌ر دێ تێدا بن، خودێ ژ وان رازی بوو و ئه‌و ژی ژ خه‌لاتێ خودایێ خۆ رازی بوون، و ئه‌ڤه کۆما خودێنه و باش بزانن یێت سه‌رفه‌راز ھه‌ر کۆما خودێنه. پاشی ئه‌وێت نه ل گه‌ل موسلمانان ل کێرینه ژ ئاخفتنا خودێ: (إنما المؤمنون إخوة) ھندی خودان باوه‌رن برایێت ئێکن. ئه‌ڤه‌یه براینی، نه‌ڤیانا وان راکه‌ن ژبهر چ؟! ژبهر خرابیا وان؟! ژبهر نه‌باشیا وان؟! ژبهر کێرنه‌ھاتنا وان؟! ژبهر کێم و کاسیێت وان؟! نه‌خێر، پا ژبهر چ؟! ژبهر ھندێ چونکی نڤێژکه‌رن و ئیسلامخوازن، ئه‌ز دترسم ھه‌لویستێ ڤان وه‌کی ھه‌لوستێ مله‌تێ (لوط) پێغه‌مبه‌ری بیت سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن که‌رب ژ وان ھه‌لگرتن ئه‌ڤێت باوه‌ری ب پێغه‌مبه‌رێ خۆ ئیناین و دویفچۆنا وی کرین ژبهر چ؟! نه ژبهر چو ئه‌گه‌ران ژبلی ھندێ ده‌ھمه‌ن پاقژیخواز بوون گۆتن: (أَخْرِجُواْ آلَ لُوطٍ مِّن قَرْيَتِكُمْ إِنَّهمْ أُنَاسٌ يَتَطَهَّرُونَ) و مله‌تێ وی چو به‌رسڤ نه‌بوون ژبلی کو گۆتن (لوط)ی و یێت باوه‌ری پێ ئیناین: ڤان ژ گوندێ خۆ ده‌ربێخن، ب راستی ئه‌و خۆ پاقژ ددانن. به‌رسڤا وان ژی ئه‌ڤێت نه‌ڤیانا ئیسلامخوازان دکه‌ن ھه‌ر ئه‌ڤه‌یه: ڤان دڤێت ھه‌می تشتان بێخنه بن شه‌ریعه‌تێ خودێڤه و ھه‌می کاروبارێت مه بزڤریننه خودێ و پێغه‌مبه‌رێ وی و بێخنه بن سیبه‌را خودێ و پێغه‌مبه‌رێ ویڤه، یان ئه‌و ل کیرێنه ژ نیاسینا پێغه‌مبه‌ری سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دایه موسلمانی، بلا به‌رێ خۆ بده‌نه خۆ کا ئه‌و پێناس و نیاسینه وان دگریت. پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن د ڤه‌گێرا بوخاری و موسلمیدا دبێژیت: (المُسْلِمُ أَخو المُسْلِمِ) موسلمان برایێ موسلمانیه، ئه‌رێ ما ئه‌ڤه‌یه براینی که‌ربێ ژ وان راکه‌ت؟! و نه‌ڤیانێ ژ وان راکه‌ت؟! و حه‌ژ وان نه‌که‌ت؟! نه ژ بۆ چو سویچ و سه‌به‌بان.. بۆ ھندێ نه‌بیت ئیسلامخوازن.
زانایێت مه دبێژن ژ وان شافعی خودێ ژێ رازی بیت: ئه‌و که‌سێ نه‌ڤیان و که‌ربا ئێکی د دلیدا شه‌ھده‌ییا وی د راستا ویدا قه‌بویل نابیت، باشه ھه‌که ھۆسابیت بێژه شه‌ھده‌ییا ڤان د راستا چه‌نداندا قه‌بویل نابیت، زانایێ ناڤدار ئبن که‌سیر خودێ ژێ رازی بیت د ته‌فسیرا خۆدا دبێژیت: موسلمان ئه‌ھلێ سوننه‌تێ ئه‌ون یێت رازیبوونا خودێ بۆ وان دخوازن، ئه‌وێت خودێ ژ وان رازی و پشته‌ڤانیا وان دکه‌ن ئه‌وێـت پشته‌ڤانیا خودێ دکه‌ن، و دژمنیا وان دکه‌ن ئه‌وێت دژمنیا خودێ دکه‌ن، به‌رێ خۆ بدێ ئھا موسلمان و ئه‌وێت دویف رێکا پێغه‌مبه‌ری دچن ئه‌ڤنه، به‌لێ مخابن گه‌له‌كێت خۆ دیندار دزانن ب دورستی به‌روڤاژی ڤێنه، شینا ھاریکارێت دیندارا و موسلمان و ئیسلامخوازان بن هاریكارێت نه‌یارێت خودێنه و نه‌یارێت مرۆڤێت خودێنه، دیسا ئبن ته‌یمیه خودێ ژێ رازی بیت دبێژیت: واجبه ل سه‌ر ھه‌ر موسلمانه‌کی ڤیانا وی و نه‌ڤیانا وی و پشته‌ڤانیا وی دویف فه‌رمانا خودێ و پێغه‌مبه‌رێ وی بیت، حه‌ژ وی بکه‌ت یێ خودێ و پێغه‌مبه‌ر حه‌ژێ دکه‌ن، و ئه‌و نه‌ڤێت یێ خودێ و پێغه‌مبه‌رێ وی نه‌ڤێت، و پشته‌ڤانیا وی بکه‌ت یێ پشته‌ڤانیا خودێ و پێغه‌مبه‌رێ وی دکه‌ن، و دژمنیا وی بکه‌ن یێ دژمنیا خودێ و پێغه‌مبه‌رێ وی دکه‌ن.
