ب : ڤان هه‌یامان ئه‌ڤ قه‌وانه دهێته لێدان دبێژن ئیزایا گوری نینه، و چ بنیات بۆ ڤێ چه‌ندێ نینه، و باراپتر خه‌لكێ ڤێ قه‌وانێ ب عه‌لی مه‌نصور كه‌یالی و یێت وه‌كی وی داخبارن یێت دبنیرا باوه‌ریێ ب حه‌دیسان نه‌ییی یان وێ ب وه‌رگرن یا عه‌قلێ وان دبریت و یا عه‌قلێ وان نه‌بریت نه‌وه‌رگرن چه‌ندا دورستبێت خۆ هه‌كه رێزبه‌ندیا ئێكێ ددورستیێدا بهێت ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ من فه‌ر دیت ڤێ پرسێ ب به‌لگه ئاشكرا بكه‌م، ب راستی ئه‌وێت ئیزا گوری نه‌وه‌رگرن و باوه‌ری پێ نه‌یی، ئه‌ون یێت حه‌دیس نه‌وه‌رگر و باوه‌ری ب حه‌دیسێ هه‌میێ نه‌یی، یان ئه‌وێت حه‌دیس نه ل دویف شه‌نگستێت زانستی و پشتراستكه‌ر سه‌رده‌ریێ ل گه‌ل دكه‌ن، یا وان دڤێت و عه‌قلێ وان ببریت وه‌ردگرن، و یا عه‌قلێ وان نه‌بریت نا وه‌رگرن، چه‌ندا دورست بیت، خۆ هه‌كه یا موته‌واتر ژی بیت، و هه‌كه ئه‌و یێت ب ڤی ره‌نگی نه‌بان چاوا دا ئینكارا ئیزایێ گۆری كه‌ن، و باوه‌ری پێ نه‌دئینا، د گه‌ل زانینێ ب ده‌هان و پتر، حه‌دیس به‌لگه‌نه ل سه‌ر ئیزایا گۆری، و گه‌له‌ك زانا ئه‌و حه‌دیس ب ده‌ره‌جا موته‌واتری داناینه، ژ وان:
1ـ طه‌حاوی د (شرح العقيدة الطحاوية ج1/ص450)دا.
2 ـ ئبن ته‌یمیه د (مجموع الفتاوى ج4/ص285)دا.
3 ـ و عه‌لی القاری ژ ئه‌بو ئه‌لمه‌عالی دئینیت د (عمدة القاري ج2/ص98)دا. 4 ـ كتانی د (نظم المتناثر ج1/ص126 )دا و ناڤێ (32) صه‌حابان ئینایه حه‌دیس ل سه‌ر ئیزایا گۆری ژ پێغه‌مبه‌ری (سلاڤێت خودێ ل سه‌ر بن) ڤه‌گێراینه.
5 ـ و شه‌وكانی د (فتح القدير ج1/ص159)دا.
و پشتی ڤێ هه‌میێ د گه‌ل هندێ ژی هه‌ر یێت ل سه‌ر ركمانا خۆ و ژ بلی ڤێ هه‌میێ ب ده‌هان ئایه‌تێت قورئانێ به‌لگه‌يێت ڤه‌برن ل سه‌ر ئیزایا گۆرى، ژ وان بۆ نموونه:
أ ـ خودایێ مه‌زن دبێژیت: (النار يعرضون عليها غدواً وعشيّاً ويوم تقوم الساعة أدخلوا آل فرعون أشد العذاب) و ئه‌ڤ ئایه‌ته یا ئاشكرایه ل سه‌ر ئیزادانا گۆری و ئیزادانا وان سپێده و ئێڤاران و ئه‌ڤه به‌حسێ دنیایێیه؛ چونكی ئایه‌ت ب خۆ دبێژیت ئه‌ڤه به‌ری قیامه‌تێیه دبێژیت: (ويوم تقوم الساعة أدخلوا آل فرعون أشد العذاب).
ب ـ خودایێ مه‌زن دبێژیت: (فذرهم حتى يلاقوا يومهم الذي فيه يصعقون يوم لا يغني عنهم كيدهم شيئا ولا هم ينصرون وإن للذين ظلموا عذابا دون ذلك ولكن أكثرهم لا يعلمون) ئبن عه‌باس (خودێ ژێ رازی بیت) دبێژیت: (عذابا دون ذلك) مه‌خسه‌د پێ ئیزایا گۆرییه به‌ری رۆژا قیامه‌تێ.
ج ـ خودایێ مه‌زن دبێژیت: (ولو ترى إذ الظالمون في غمرات الموت والملائكة باسطو أيديهم أخرجوا أنفسكم اليوم تجزون عذاب الهون بما كنتم تقولون على الله غير الحق وكنتم عن آياته تستكبرون) گۆتنا ملیاكه‌تان (اليوم) رامان ئه‌ڤرۆ به‌لگه‌یه ل سه‌ر ده‌مێ ڤێ گاڤێ و بێ گۆمان ئه‌ڤه به‌ری قیامه‌تێیه، و هۆسا ئایه‌ت به‌لگه‌یه ل سه‌ر ئیزایا گاوران به‌ری رۆژا قیامه‌تێ.
د ـ خودایێ مه‌زن دبێژیت: (مِّمَّا خَطِيئَاتِهِمْ أُغْرِقُواْ فَأُدْخِلُواْ نَاراً فَلَمْ يَجِدُواْ لَهُمْ مِّن دُونِ اللَّهِ أَنصَاراً) ئایه‌ت دیسا به‌حسێ فیرعه‌ونیان دكه‌ت پشی خه‌ندقینا وان دويڤرا ئێكسه‌ر دكرنه د ئاگریدا و (فَأُدْخِلُواْ نَاراً) زانا دبێژن ئه‌ڤ (فائه) رامانا دويڤراهاتنێ دكه‌ت ئانكو ئه‌و ئیزایێ دنیايێیه پشتی مرنێ.
و ـ خودایێ مه‌زن دبێژیت: (وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ فِى غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلَئِكَةُ بَاسِطُواْ أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُواْ أَنفُسَكُمُ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ غَيْرَ الْحَقّ وَكُنتُمْ عَنْ آيَاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ) دیسا (الْيَوْمَ) مه‌خسه‌د پێ ئیزایێ دنیایێیه یێ دكه‌ڤیته پشتی مرنێ؛ چونكی ملیاكه‌ت به‌حسێ ده‌مێ هه‌لكێشانا روحا وان دكه‌ن.
ز ـ خودایێ مه‌زن دبێژیت: (وَلَوْ تَرَى إِذْ يَتَوَفَّى الَّذِينَ كَفَرُواْ الْمَلائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ) ئه‌ڤ ئایه‌ته ژی وه‌كی یا به‌ری خۆیه به‌حسێ ده‌مێ رح كێشانا گاورانه و ئیزادانا ملیاكه‌تان بۆ وان پشتی مرنێ.
ح ـ خودایێ مه‌زن دبێژیت: (يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ بِالْقَوْلِ الثّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَةِ وَيُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ وَيَفْعَلُ اللَّهُ مَا يَشَآءُ) ئایه‌ت نیشانا هندێ دده‌ت خودێ یێ باوه‌ریدار د گۆرێ ويدا ئه‌زمانێ وی رادگریت و ئه‌ڤه به‌لگه‌یه ل سه‌ر ئیزایا گۆری.
ك ـ خودایێ مه‌زن دبێژیت: (وَمِمَّنْ حَوْلَكُم مِّنَ الأعْرَابِ مُنَافِقُونَ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُواْ عَلَى النَّفَاقِ لاَ تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُم مَّرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلَى عَذَابٍ عَظِيمٍ) ئبن عه‌باس و قه‌تاده و حه‌سه‌نێ به‌صری و ئبن جه‌ریر هه‌می دبێژن (سَنُعَذِّبُهُم مَّرَّتَيْنِ) نیشانه ل سه‌ر ئیزایا گۆری جاره‌كێ ب ده‌ستێ موسلمانان و جارا دى د گۆرێت واندا به‌ری رۆژا قیامه‌تێ.
ل ـ خودایێ مه‌زن دبێژیت: (ولنذيقنهم من العذاب الأدنى دون العذاب الأكبر لعلهم يرجعون) ئبن عه‌باس (خودێ ژێ رازی بیت) دبێژيت: (العذاب الأدنى) مه‌خسه‌د پێ ئیزایا گۆرییه.
م ـ خودایێ مه‌زن دبێژیت: (وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكاً وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمَى) ئبن مه‌سعود (خودێ ژێ رازی بیت) دبێژیت: (مَعِيشَةً ضَنكاً) مه‌خسه‌د پێ دنیایه و ئیزایا گۆریه چونكی دويڤرا به‌حسێ ره‌وشا رابوونا وی د رۆژا قیامه‌تێدا دكه‌ت.
و ـ خودایێ مه‌زن دبێژیت: (وَلاَ تَقُولُواْ لِمَن يُقْتَلُ فِى سَبيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِن لاَّ تَشْعُرُونَ) رۆنترین و ئاشكراترین ئایه‌ت ل سه‌ر خۆشی و ئیزایا گۆران ئه‌ڤ ئایه‌ته‌یه كه‌س نه‌شێت ژینا وان ئینكاركه‌ت، چونكی ئایه‌ت دبێژیت: (بَلْ أَحْيَاءٌ) به‌لگه‌یه نوكه د دنیایێدا د ساخن د جیهانا به‌رزه‌خێدا، و زانایێ ناڤدار سیوطی دبێژیت: ئه‌م دبێژينێ ئیزایا گۆری؛ چونكی د گۆریدا دهێنه ئیزادان هه‌كه یا دورست بێژنێ ئیزایا به‌رزه‌خێ و ئه‌و ژى جیهانه‌كا جودایه و یاسا و قانون و بنه‌مایێت دنیایێ ل سه‌ر ته‌طبیق نابن.
ئه‌ڤێت باوه‌ر ئیزایا گۆری نه‌كه‌ن و ئینكاردكه‌ن دبێژن: ئیزایا گۆری جودایه د گه‌ل واقع و چێبوویێ به‌رچاڤ و به‌رده‌ست و ئه‌ڤه ئاشكرا دكه‌ت ئه‌و حه‌دیس یێت ل دور ئیزایا گۆری هاتین دره‌ون و نه د راستن بلا سه‌نه‌دا وان یا دورست ژی بیت.
د به‌رسڤا واندا ئه‌م دبێژین:
ئێك: ل دویڤ ڤی بنگه‌هی هژماره‌كا مه‌زن ژ حه‌دیسان ژ بازنێ حه‌دیسێت دورست و وه‌رگرتی ده‌ردئێخن، بۆ نموونه وه‌كی حه‌دیسا : (إِذَا قُبِرَ أَحَدُكُمْ أَوِ الإِنْسَانُ أَتَاهُ مَلَكَانِ أَسْوَدَانِ أَزْرَقَانِ يُقَالُ لأَحَدِهِمَا الْمُنْكَرُ وَالآخَرُ النَّكِيرُ فَيَقُولانِ لَهُ مَا كُنْتَ تَقُولُ فِي هَذَا الرَّجُلِ مُحَمَّدٍ فَهُوَ قَائِلٌ مَا كَانَ يَقُولُ فَإِنْ كَانَ مُؤْمِنًا قَالَ هُوَ عَبْدُ اللَّهِ وَرَسُولُهُ أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ فَيَقُولانِ لَهُ إِنْ كُنَّا لنَعْلَمُ إِنَّكَ لَتَقُولُ ذَلِكَ ثُمَّ يَفْسَحُ لَهُ فِي قَبْرِهِ سَبْعُونَ ذِرَاعًا فِي سَبْعِينَ ذِرَاعًا وَيُنَوَّرُ لَهُ فِيهِ فَيُقَالُ لَهُ نَمْ فَيَنَامُ كَنَوْمَةِ الْعَرُوسِ الَّذِي لا يُوقِظُهُ إِلا أَحَبُّ أَهْلِهِ إِلَيْهِ حَتَّى يَبْعَثَهُ اللَّهُ مِنْ مَضْجَعِهِ ذَلِكَ وَإِنْ كَانَ مُنَافِقًا قَالَ لا أَدْرِي كُنْتُ أَسْمَعُ النَّاسَ يَقُولُونَ شَيْئًا فَكُنْتُ أَقُولُهُ فَيَقُولانِ لَهُ إِنْ كُنَّا لَنَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُولُ ذَلِكَ ثُمَّ يُقَالُ لِلأَرْضِ الْتَئِمِي عَلَيْهِ فَتَلْتَئِمُ عَلَيْهِ حَتَّى تَخْتَلِفَ فِيهَا أَضْلاعُهُ فَلا يَزَالُ مُعَذَّبًا حَتَّى يَبْعَثَهُ اللَّهُ مِنْ مَضْجَعِهِ ذَلِكَ) ل ده‌ڤ وان ئه‌ڤ حه‌دیسه جوداهی د گه‌ل تشتێ به‌رچاڤ و به‌رده‌سته ب به‌لگه‌يێ هندێ چه‌ند گۆر یێت موسلمان و نه‌موسلمانان هاتینه ڤه‌كرن، و نه‌هاتیه دیتن دیوارێت گۆری گه‌هشتبنه ئیك، یان په‌راسيێت مری چۆبنه د ناڤێكدا، ژ به‌ر هندێ ل ده‌ڤ وان ئه‌ڤ حه‌دیسه دره‌ون؛ چونكی جودانه د گه‌ل تشتێ به‌رچاڤ.
دو: دڤێت ئه‌م بزانین دو ژیان د دنیایێدا یێت هه‌ین، و هه‌ردو به‌ری ژیانا ئاخره‌تێنه، ژیانا دنیایێ و ژیانا به‌رزه‌خێ، كو پشتی مرنێ دهێت، و دكێشیت هه‌تا رۆژا قیامه‌تێ، و پاشی ژیانا ئاخره‌تێ دهێت، هه‌ر ئێك ژ ڤان هه‌رسێ ژیانان یا جودایه ژ یا دی، و هه‌ر ئێكێ یاسایێت خۆ یێت تایبه‌ت یێت هه‌ین، و نابیت و نه‌دورسته ئه‌م یاسایێت دنیایێ ب سه‌ر ژیانا به‌رزه‌خێ دانین، و ل سه‌ر وی بنیاتی بێژین ئه‌ڤه هه‌یه ئه‌ڤه نینه.
سێ: د دنیایێدا تشت ب ره‌خ ته‌نشتا مه‌ڤه و پێش چاڤێت مه و دبیت ل به‌رسینگێ مه روى بده‌ت، و ئه‌م نه‌بینین و هه‌ست پێ نه‌كه‌ین، ئه‌رێ پێدڤی دكه‌ت باوه‌رنه‌كه‌ین چونكی ئه‌ز نابینم و نه‌یا به‌رچاڤه و به‌رده‌سته؟!! ئه‌رێ كه‌نگی ئه‌ڤه دادوه‌ریه هه‌ڤژینا ته یان تو بێژیه هه‌ڤژینا خۆ و ده‌ستێت هه‌وه یێت تێكوه‌ر من ئه‌ڤ خه‌ونه دیت و چێرۆكه‌كا درێژ ڤه‌گێری هه‌می ره‌نگێت دیمه‌نان تێدا بن د خۆشى و نه‌خۆشیاندا و ئه‌و باوه‌ر ژ ته بكه‌ت یان تو باوه ژ وێ بكه‌ی، و نه ته هه‌ست پێ كریه و دیتیه و نه وێ هه‌ست پێ كریه و دیتیه؟!! و خودێ و پێغه‌مبه‌رێ وی (سلاڤێت خودێ ل سه‌ر بن) د راستا گۆریدا هنده تشتێت ب غه‌يبێڤه گرێدایی بێژیته ته و تو باوه‌رنه‌كه‌ی ب هێجه‌تا هندێ ئه‌م نابینین و هه‌ست پێ ناكه‌ین ئه‌ڤه چ گۆتنه؟!!! تو باوه‌ر ژ هه‌ڤژینا خۆ بكه‌ی و ئه‌و باوه‌ر ژ ته بكه‌ت بۆ تشته‌كێ رویدایی و هوین د ئاماده بن و د ئێك ژیاندا بن و یاسایێت وێ تێدا بێنه ب جهئینان و نه‌بینی و باوه‌ر بكه‌ن، به‌لێ پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ ل سه‌ر بن) به‌حسێ ژیانه‌كا دی بكه‌ت و یاسایێت وێ د جودا بن ژ یاسایێت ژیانا ته و باوه‌ر ژێ نه‌كه‌ی ب راستی ئه‌ڤه تشته‌كێ عه‌جیب و عنتیكه‌یه.
چوار : ئه‌وێت ڤان ره‌نگه حه‌دیسان وه‌رنه‌گرن ب وێ هێجه‌تا ژ ته‌ڤنێ ته‌ڤنپیركێ ژی لاوازتر ئه‌و باوه‌ریێ ب قورئانێ ژی نائینن چونكی ژ ده‌ھ ئایه‌تان پتر به‌لگه‌نه ل سه‌ر ئیزایا گۆری و حه‌دیس ژی گه‌له‌ك زانایان دورستیا وان گه‌هاندینه پله‌یا موته‌وتارێ وه‌كی به‌ری نوكه ل گه‌ل مه بوری و (32) صه‌حابان ڤه‌گێرایه.
پێنج : ئه‌رێ هه‌رتشتێ ئه‌و نه‌بینن باوه‌ر ناكه‌ن، باشه پا ئه‌و بۆ ڤێ ئایه‌تێ چ دبێژن: (وَلَوْ تَرَى إِذْ يَتَوَفَّى الَّذِينَ كَفَرُواْ الْمَلائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ وَذُوقُواْ عَذَابَ الْحَرِيقِ ذلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَأَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِيدِ) راڤه‌كرنا ئایه‌تێ: و ئه‌گه‌ر تو وان ببینی وه‌ختێ ملیاكه‌ت رحا وان ئه‌وێت گاور بووین دستینن و به‌ر و پشتێت وان دقوتن دا دیمه‌نه‌كێ ب ترس ببینی و ملیاكه‌ت دێ بێژنه وان تامكه‌نه ئیزایا دۆژه‌هێ و ئه‌ڤه ئه‌وه یا ده‌ستێت هه‌وه كری و ب راستی خودێ چو سته‌مێ ل به‌نده‌یان ناكه‌ت. ئه‌رێ باوه‌ر نه‌كه‌ین ئه‌ڤه د گه‌ل جانكێشانا وان دێ رویده‌ت چونكی ئه‌م ڤێ نابینین و مرۆڤێت وان ژی دۆرماندۆرێت وان ڤێ نابینن و هه‌ست پێ ناكه‌ن؟!! هه‌كه ئه‌م ب ئێك چاڤ و ب ئیك گۆھ لێرێنین و گوهدانێ بكه‌ین دێ بێژین ئایه‌ت راسته و دورسته، و حه‌دیس ژی راسته و دورسته، و بلا ئه‌م ب چاڤێ خۆ نه‌بینین ژی و گولێ نه‌بین ژی؛ چونكی خه‌به‌ردانه ژ كارێت غه‌یبێ، و هه‌بوون و نه‌هه‌بوونا وان ئه‌م به‌س پشتبه‌ستنێ ب ڤه‌گوهاستنێ دكه‌ین، چ قورئان بیت چ حه‌دیس.
