ب / سۆفييەت و تەسەووف گەلەك ڤەكولين و تويژاندن ل سەر يێت هاتينە كرن و نڤێسين و خەلك دراستێدا، باراپتر دوو جوينن يان زێدە دهاڤێژنێ و ب سالوخەتێت نە يێت جوان دهێنە سالوخكرن و هەمي تشتێ وان خەلەت و نەدورست دزانن و ددەنە زانين بەرامبەرى وان هندەكێت دى پەسن ومەتحێت وان گەلەك دكەن و دبێژن ميراتگرێت دورست بۆ ئيسلامێ ئەون، و ئيسلاما حەقيقى و راست و دەرست ئەوە يا ل دەف وان و ب رێكا وان دهێتە زانين و وەرگرتن.
بەرى ئەم ڤان هەردوو بۆچۆنان بكەينە د ترازيێدا و هەلسەنگينين فەرە ئەم بزانين تەسەووف و سۆفييەت چيە و ژ چ هاتيە و كا بەرى ئيسلامەتيێ ژى هەبوويە يان نە، تەسەووف و سۆفييەت كويرخوازي و كوير ودوير چونە ( تعمق ) دلايآ روحى و جانيدا و گرنگيدان و خەمخوارنەكا مەزنە ب لايآ روحى و جانى و ئەڤ ريك و ديتن و رێبازە نەبەس د ناف موسلمانان تنێدا هەبوويە بەلكى ل دەف گەلەك گەلێت جيهانى د كەڤندا هەبوويە هندى يێت كەڤن هندەك ل سەر ڤێ رێبازآ هەبوون دگۆتنێ هەژارێت هنديان زێدە خەمخوارن ددا لايآ روحى و جانى هەتا گەلەك جاران لەشێت خۆ دئيشاندن و ئازار ددان و ددانە بەر شڤكێت قەسپان دا ئاستێ وان يێ روحى بلند ببيـت چونكى لەشێ وان نوينەريا لايآ بەردەست و مادى و ژيانێ دكەت دڤێت بێتە ئێشاندن دا لايآ روحى ب هێز بكەڤيت، هەلبەت هەر ئەڤ ديتن ورێك و رێبازە ل دەف فارسان ژي هەبو دگۆتنێ مانى و ديسا ئەڤ رامانە و سيستەمە ل دەف مەسيحيان ژى هەبوو يا گرێدايبوو ب سيستەمێ رەبەنيێڤە ( رهبانيە ) بەلێ دەمێ ئيسلام هاتى شەنگەستەكآ سەرەكى دانا ودامزراند ئەو ژى هەڤسەنگى و تەوازن د ناڤبەرا هەمى تشتاندا د ناڤبەرا دنيا و ئاخرەتێدا روحى و جانى و عەقليدا كەت و كۆمێدا و كەت و جڤاتيدا و هناڤ و دەرڤەدا و خۆشيێت دنيايێ و خۆشيێت ئاخرەتێدا، و چاڤدێريا بەرژەوەندێت دنيا و ئاخرەتێ كر، و هۆسا ديارەكر دڤێت يێ بێژيت ئەز موسلمانم دڤێت هۆسا ئيسلامەتيێ تێبگەهيت، تەڤگريە و هەڤسەنگيە د ناڤبەرا جۆتكاندا، و نابيت لايەك بێتە گرتن و لايێ دى بێتە بەردان و خەم ژ لايەكى بێتە خوران و سستى د لايەكآ ديدا بێتەكرن، و هەكە ب رەنگەكآ تەڤگر و هەڤسەنگى نەهاتە بەرچاڤ وەرگرتن هنگى تێگەهشتنەكا دورست ژ ئيسلامێ نەهاتيە وەرگرتن، ژبەر هندێ نابيت د ئيسلامێدا لايەك ب سەر لايەكآ دى بكەڤيت هەر ژبەر هندێ ژى پێغەمبەرێ خۆشتڤى (سلاڤێت خودێ لێ بن) هەكە هەڤالەكآ خۆ ديتبا يێ خەمێ ژ لايەكى دخۆت سەر حسێبا لايەكآ دى شيرەت لێ دكر و ئاراستە دكر و يا دورست نيشا دا، دا ئەڤە ژ وان ببيتە نامە بۆ مە د ژيانا مەدا و جهئينانا مە بۆ ئيسلاما مە.
گەهشتە پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) عەبدوللايێ كورێ عەمرێ كورێ عاسى (خودێ ژێ رازی بیت)، يێ گرانخوازيێ (تعەموقەكا زێدە) د عيبادەتێ خۆدا دكەت، ب رۆژ يێ ب رۆژيە و ب شەڤ يێ شەڤگيرە، ئينا (سلاڤێت خودێ لێ بن) گۆتێ: (أَلَمْ أُخْبَرْ أَنَّكَ تَصومُ النَّهَارَ وتَقُومُ اللَّيْلَ ؟ » قلت: بلَى يا رسول اللَّهِ. قال: « فَلا تَفْعل: صُمْ وأَفْطرْ، ونَمْ وقُمْ فَإِنَّ لجَسَدكَ علَيْكَ حقًّا، وإِنَّ لعيْنَيْكَ عَلَيْكَ حَقًّا وَإِنَّ لزَوْجِكَ علَيْكَ حَقًّا، وَإِنَّ لزَوْركَ عَلَيْكَ حَقًّا، وإِنَّ بحَسْبكَ أَنْ تَصْومَ فِي كُلِّ شَهْرٍ ثلاثە أَيامٍ، فَإِنَّ لَكَ بِكُلِّ حَسَنة عشْرَ أَمْثالِهَا، فَإِذن ذلك صِيامُ الدَّهْر) يا بۆ من هاتيە گۆتن: تو ب رۆژێ ب رۆژى دبى و ب شەڤێ رادبى؟ من گۆت: بەلێ يا پێغەمبەرێ خودێ. گۆت: وەنەكە، ب رۆژى بە و بخۆ، و بنڤە و رابە، ب راستى لەشێ تە حەق يێ ل سەر تە، و چاڤێت تە حەق يێ ل سەر تە، و ژنا تە حەق يێ ل سەر تە، و يێت سەرا تە ددەن حەق يێ ل سەر تە، و بەسى تەيە هەر هەيڤەكێ تو سێ رۆژان ب رۆژى بى، ب راستى هەر خێرەك بۆ تە دێ ب دەهان بيت، ئەڤە رۆژيگرتنا هەمى عەمريە. د رويداتەكا ديدا سێ سەحابيێت پێغەمبەرێ خۆشتڤى (سلاڤێت خودێ لێ بن) چۆنە دەف هەڤژينێت پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) پسيارا عيبادەتێ پێغەمبەرێ خۆشتڤى بكەن (سلاڤێت خودێ لێ بن)، پشتى بۆ وان هاتيە دياركرن هەروەكى وان ئەڤە كێم ديت و زاني، پاشى گۆتن: پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) هێجەت و دەستويريا خۆ يا هەى خودێ گونەهێت وى يێت پێش و پاش يێت ژێ برين و هندە هەوجەى عيبادەتى نينە وەكى مە، ژبەر هندێ هەرئێكى تشتەك ل سەر خۆ ئێخست بكەت گرانخوازى تێدا، يا ئاشكرايە ئێكى ژ وان گۆت: ئەز ژنێ نائينم دا ژن و مال و عەيال من ژ عيبادەتى مژويل نەكەن، و يێ دى گۆت: ژ نوكە وێڤە ئەز نانڤم بەردەوام ب شەڤ دێ د عيبادەتيدا بم، يێ دى گۆت: ئەز ژ نوكە وێڤە هەر دێ يێ ب رۆژى بم و رۆژيا ناخۆم.
د سەرڤەييا خۆدا كەسێ چو تشتێ خەلەت ل سەر خۆ نەئێخستيە، بەلێ بەرێ خۆ بدآ كا پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دێ چ بێژيتە وان، بەرێ خۆ بدە دەقا حەديسێ هەروەكى بوخارى و موسلمى بۆ مە ژ ئەنەسى (خودێ ژێ رازی بیت) ڤەگێراى: (جاءَ ثلاثە رهْط إِلَى بُيُوتِ أَزْواجِ النَّبِيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يسالؤن عنْ عِبَادَە النَّبِيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، فَلَمَّا أُخبِروا كأَنَّهُمْ تَقَالَّوْها وقالُوا: أَين نَحْنُ مِنْ النَّبِيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَدْ غُفِر لَهُ ما تَقَدَّم مِنْ ذنْبِهِ وما تَأَخَّرَ. قالَ أَحَدُهُمْ: أَمَّا أَنَا فأُصلِّي الليل أَبداً، وقال الآخَرُ: وَأَنا أَصُومُ الدَّهْرَ أبداً ولا أُفْطرُ، وقالَ الآخرُ: وأَنا اعْتَزِلُ النِّساءَ فلا أَتَزوَّجُ أَبداً، فَجاءَ رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم إلَيْهمْ فقال: « أَنْتُمُ الَّذينَ قُلْتُمْ كذا وكذا ؟، أَما واللَّهِ إِنِّي لأَخْشَاكُمْ للَّهِ وَأَتْقَاكُم له لكِني أَصُومُ وَأُفْطرُ، وَأُصلِّي وَأَرْقُد، وَأَتَزَوّجُ النِّسَاءَ، فمنْ رغِب عن سُنَّتِي فَلَيسَ مِنِّي) ئەنەسى (خودێ ژێ رازی بیت)، گۆت: سێ زەلام هاتنە مالێت كابانيێت پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) پسيارا پەرستن و عيبادەتێ پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) كرن، ڤێجا وەختێ بۆ هاتيە گۆتن، هەروەكى وان كێم دانا، ئينا گۆتن: ئەم ل كيرێ و پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) ل كيرێ، گونەهێت وى يێت پێش و پاش يێت هاتينە ژێبرن. ئێكى ژ وان گۆت: هنديكە ئەزم ئەز دێ شەڤان هەر و هەر ساخكەم و نڤێژان كەم. و يێ دى گۆت: ئەز هەر و هەر دێ يێ ب رۆژى بم و رۆژيان ناخۆم. و يێ دى گۆت: ئەز دێ خۆ ژ ژنان دەمە پاش و د بنيرا ژنێ نائينم. پێغەمبەرێ خودێ (سلاڤێت خودێ لێ بن) هات گۆت: هوينن ئەوێت هەوە ئەڤە و ئەڤە گۆتين؟ ئەز ب خودێ كەمە ئەز ژ هەوە خودێ ترستر و پارێزكارترم، بەلێ ئەز رۆژيێ دگرم و دخۆم، و ب شەڤ نڤێژێ دكەم و دنڤم، و ژنان دئينم، و هەركەسێ رێكا من بهێليت نە ژ منە.
ئها هۆسا پێغەمبەرێ خودێ (سلاڤێت خودێ لێ بن) يێ هشاربوو، نەدهێلا سەحابى خەمخوارنەكا زێدە بدەنە لايەكى سەر حسێبا لايەكێ دى، بەلێ پشتى ژيان پێشكەفتى و ئالۆزى و گرفتارى كەفتينە تێدا و ب زەحمەت كەفتى و هۆكار و ئەگەرێت نافخۆيى و دەرڤەيى پێكڤە بووينە ئەگەرێ هندێ تەڤگرى و هەڤسەنگى تێك بچيت و لايەك بێتە گرتن يێ دى بێتە بەردان و سستي بێتەكرن و خەلك مايە ب دنيايێڤە و زانا و فوقەها ژى هندەك ماينە ب فەلسەفێ و ئاخفتن و مەنتقێڤە يان ب عەقليڤە وەكى موتەكەلمان و ململانێ د قەسر و قسوراندا و دنيايێدا هاتيەكرن و سستى د لايێ روحيدا چێ بووى هنگى تەسەووف و سۆفييەت هات دا هەڤسەنگيێ بپارێزيت و ئەو سستيا د لايێ روحيدا هاتيەكرن و دل رەقى و دلنەساخيا چێ بووى چارەسەركەت، دەستپێكێ دگۆتنە تەسەووف و سۆفييەتێ سنج و ئەخلاق، خەم ژ ڤى لاى دخوار، چونكى خەلكى كێماسى يا تێدا كرى دەستهاڤێتنێ ئەگەرێت ڤێ دلرەقيآ دياركرن و عەيب و كێماسى و علەت و نەخۆشى و نەساخيێت دلان ئاشكراكرن و چارەسەرى ژى بۆ دياركرن و خەلك ژ ئيزايا دنيايێ دانە ترساندن و ئارمانجا وان يا سەرەكى خەلكى ب رێكا عيبادەت و سنج و ئەخلاقان و ب هێزكرنا لايێ روحى ژ ئيزايا ئاخرەتێ قورتالكەن و خەلك ژ ئيزايا خودێ ترساندن، بەلێ مخابن تەسەووف و سۆفييەت وەكى خۆ نەما، هەروەكى د سەرنشيڤيەكيدا دهێتە خوارێ، گەلەكێت سەر وان حسێب و ئەو ب خۆ ئەو نە، كەفتنە دگەل وان، وەكى: حەلاجى ئەوێ ب حلولێ بەرنياس كو ئەڤە رێبازەكە دبێژن: خودێ حەلبوى د چێكريدا وەكى گۆتنا مەسيحيان د راستا عيسايدا (سلاڤێت خودێ لێ بن) ژبەر هندێ حەلاجى دگۆت: ئەز خودێمە، و ديسا وەحدەت وجوود ژى كەفتە د ناڤدا، و بنياتێ ڤێ رێك و ديتنێ ئەڤەيە: هەرتشتێ هەبيت هەر د ئێك وەختدا چێكەر و چێكريە، ئانكو: خودێيە و چێكريە، چونكى خودێ يێ د هەمى تشتاندا، و ئبن عەرەبى سەركێشيا ڤێ هزرێ دكر، و نڤێسينێت وى و پاشى گێول و زەوقێ شێخى سەركێشێ تەريقەتێ و رێكێ كەفتە تێدا، و راستى و حەقي ئەوە يا شێخ دبينيت و دبێژيت، و دڤێت هەمى ل بەر دەستێت وى وەكى وى مرى بن يێ سەر دەپێ شويشتنێ بەر دەستێ مرى شۆيى. دويماهيێ هەكە تەسەووف و سۆفييەت ئەو بيت ئەوا سەركێشێت تەسەووف و سۆفييەتێ گۆتى چو تێدا نينە دورستە، بەرێ خۆ بدە سەركارێ سۆفيان، جونەيدێ بەغدادى دبێژيت: هەمى رێك ل بەر خەلكى د گرتينە ئەو نەبيت يێ رێكا پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) بگريت، ديسا دبێژيت: يێ قورئانێ نەخوينيت و حەديسێ نەنڤێسيـت (ئانكو: قورئان و حەديسان نەگريت) چاڤ لێ ناهێتەكرن و دويفچۆن بۆ نابيت، چونكى ب راستى زانينا مە (تەسەووف و سۆفييەت) ب قورئان و حەديسێڤە يا گرێدايە.
ئەبو يەزيدێ باستامى دبێژيت: هەكە هەوە زەلامەك ديت هند كەرامەت دابنێ هەتا ژ عەردى بلند ببيت و بفريت.. پێ نەهێنە خاپاندن هەتا هوين بەرێ خۆ بدەنێ ئەو د ئەمر و نەهياندا و د پاراستنا تخويبێت خودێدا و د ب جهئينا شەريعەتيدا يێ چاوايە. هەكە تەسەووف و سۆفييەت يا هۆسا بيت و يا ڤەوژارتى بيت ژ وان خەلەتيێت كەفتينە تێدا، يا باشە و يا جوانە و ئەم نەشێين بێژين هەمى د خرابن يان ملياكەتن، ئەم وێ د راستا واندا دبێژين يا ئبن تەيميە (خودێ ژێ رازی بیت) د راستا واندا گۆتى: خەلك د راستا واندا يێت جودا چۆين، هندەك دهاڤێژنە تەسەووف و سۆفييەتێ و دبێژن بيدعەچينە و ژ رێك و سونەتا پێغەمبەرى دەركەفتينە، هندەكێت دى دبێژن باشترين مرۆڤێت سەر رويێ عەردى ئەون و ژ هەميان كاملترن پشتى پێغەمبەران و ئەڤ هەردوو هەلويستە خەلەتن، يا دورست ئەوە: ئيجتهادكەرن د گوهداريا خودێدا، هەروەكى غەيرى وان ژ پێخەمەتا گوهدانا خودێ ئيجتهاد كرى، لەزكريێ نێزيكى خودێ د ناف واندا يێت هەين و ناڤنجي د ناف واندا يێت هەين ئەوێ ژ خەلكى رەخێ راستێ و ژ ڤان هەردوو جوينا دبيت هەبن ئجتيهادێ بكەن و خەلەت ببن، و هندەك ل سەر وان د حسێبن بۆ خۆ ستەمكارن و گونەهكارن و هندەك ژ بيدعەچيان و رێدەركەفتيان ل سەر وان دهاتنە حسێبكرن، و ئەو نە ژ وانانە وەكى حەلاجى باراپتر ژ سەركێشێت رێكێ وان رەدكەن و ژ رێكێ دەردئێخن وەكى جونەيدى سەركارێ رێكێ، و خودێ چێتر دزانيت.
