ب / ئەجنە چێكريەكن وەكى هەمى چێكريێت خودێ، و خودێ ئەو يێ ژ گوريا ئاگرى چێكرين، هەروەكى خودێ مرۆڤ ژ ئاخێ چێكرين، خودێ مەزن دبێژيت: ((خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ كَالْفَخَّارِ))(( وَخَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ)) خودێ مرۆڤ ژ ئاخەكا هشك، وەكى يا ئامانێ ئاخێ، يێ چێ كرى. و ئەجنە ژ گوريەكا بێ دويكێلا ئاگرى يێت چێ كرين. و د سۆرەتا حيجردا دبێژيت: ((وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ))(( وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ)) و ب راستى مە مرۆڤ ژ تەقنەكا رەشا گەنيا كزرا وێنەكرى يێ چێكرى. و بەرى وان مە ئەجنە يێت ژ ئاگرەكێ سنجرى چێكرين. و وان شيانێت عنتيكە يێت هەين دشێن خۆ بيننە سەر وێنێ وان دڤێت، و گەلەك خۆ دئێخنە سەر وێنێ جانەوەران، مار و سە و پشيكان، و ل سەر خولك و ێنەيێ خۆ يێ رەسەن ناهێنە ديتن، ئەو مە دبينن و ئەم وان ل سەر خولكێ وان يێ رەسەن نابينين. د راستا ڤێ چەندێدا خودێ مەزن دبێژيت: ((يَا بَنِي آدَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ يَنْزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْآتِهِمَا إِنَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَقَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاءَ لِلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ)) گەلى دويندەها ئادەمى: هشيارى خۆ بن شەيتان هەوە سەردا نەبەت، هەروەكى دەيبابێت هەوە ژ بەحەشتێ دەرئێخستين، جلكێ وان ژبەر وان دكەت، دا شەرمگەها وان نيشا وان بدەت، ب راستى ئەو (شەيتان) و دەستەكا خۆ هەوە دبينن و هوين وان نابينن. ب راستى مە شەيتان كرينە دۆست و هەڤال بۆ وان يێت باوەريێ نەئينن. و كا چاوا ئادەمي دويندەه و زوريەتا خۆ هەيە و هەرئێك ل سەر دينەكيە، هۆسا ئەجنە ژى دويندەه و قنێتا شەيتانينە، و هەرئێك يێ ل سەر دينەكى، د ڤێ رامانێدا خودێ مەزن دبێژيت: ((وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا)) و بێژە وان، دەمێ مە گۆتيە ملياكەتان بۆ ئادەمى هەرنە سوجدێ ـ سوجدەيا رێزگرتنێ نەيا پەرستنێ ـ، ڤێجا هەمى چۆنە سوجدێ شەيتان تێ نەبيت، ئەو ژ ئەجنەيان بوو، و ژ ئەمرێ خودايێ خۆ دەركەفت، ئەرێ هوين وى و دويندەها وى شوينا من بۆ خۆ دكەنە پشتەڤان، و ئەو دژمنێت هەوە، چ پيسە گوهۆرينە ستەمكار دكەن، وەختێ خودێ دهێلن و شەيتانى بۆ خۆ دكەنە پشتەڤان. و قورئانێ سۆرەتەك ب ناڤێ وان ئينايە، ناڤێ سۆرەتا جنە و نياسينا وان باش تێدا هاتيەكرن و گەلەك حەديسێت پێغەمبەرى ژى (سلاڤێت خودێ لێ بن) ل سەر وان هاتينە، ڤێجا هەكە مە ڤيا جيهانا ئەجنەيان يان جناوەران بنياسين دڤێت ب قورئان و حەديسا پێغەمبەرێ وى (سلاڤێت خودێ لێ بن) بنياسين، و خودێ ئەو ژى هەر بۆ وێ مەبەستێ يێت داين يا مرۆڤ ژبۆ چێكرين ئەو ژى پەرستن و عيبادەتكرنا خودێ مەزنە، خودێ دبێژيت: ((وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ)) ئانكو: و من ئەجنە و مرۆڤ بەس بۆ هندێ يێت داين، من بپەرێسن. و ئەو ژى وەكى مرۆڤان باش و خراب يێت هەين و خودێ مەزن ل سەر ئەزمانێ وان دبێژيت: ((وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَلِكَ كُنَّا طَرَائِقَ قِدَدًا)) و ژ مە يێت هەين موسلمان و نەموسلمان، و ئەم گەلەك رێك و رێبازين. و دێ رۆژا قيامەتێ لێپرسين دگەل هێتەكرن وەكى دگەل مرۆڤان دهێتەكرن، يێ باشى كر ب باشى دێ هێتە خەلاتكرن و يێ خرابى كر دێ سزايێ وى جەهنەم بيت، هەروەكى خودێ مەزن دبێژيت: ((وَأَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَمِنَّا الْقَاسِطُونَ فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُولَئِكَ تَحَرَّوْا رَشَدًا))(( وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَكَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا)) پشتى مە قورئان گولێ بووى هندەك ژ مە موسلمان بوون و باوەرى ب پێغەمبەرى ئينان، و هندەك ڤەدەر بوون و باوەرى نەئينان، و ئەوێت باوەرى ئيناين ئەو ب سەر رێكا راست هەلبوون، و ئەوێت باوەرى نەئيناين دێ بنە داردوويێ جەهنەمێ، و پێغەمبەرێ مە (سلاڤێت خودێ لێ بن) دويماهيك پێغەمبەرە بۆ مە و بۆ وان، و قورئان كتێبا مە و وانە، خودێ مەزن دبێژيت: ((قُلْ أَيُّ شَيْءٍ أَكْبَرُ شَهَادَةً قُلِ اللَّهُ شَهِيدٌ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ أَئِنَّكُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللَّهِ آلِهَةً أُخْرَى قُلْ لَا أَشْهَدُ قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ)) ئانكو: هەى موحەممەد بێژە: ئەرێ چ شادەيى ژ هەميان مەزنترە؟! پشتى وان خواستى ئێك شادەييێ بۆ پێغەمبەرى بدەت، و ئەگەر وان خۆ بێ دەنگ كر بێژە: خودێ شاهدە د ناڤبەرا من و هەوەدا، كو ئەڤ قورئانە بۆ من هاتيە هنارتن، دا ئەز هەوە و هەچيێ دگەهيتێ پێ بدەمە ئاگەهداركرن و پێ بترسينم، ئەرێ هوين شادەييێ ددەن كو پەرستيەكێ دى دگەل خودێ هەيە؟! بێژە: ئەز ب خۆ وێ شادەييێ نادەم، تو بێژە: ب راستى ئەو پەرستيە، خودايەكێ تاك و تەنيايە و ئەز يێ بەريمە ژ وێ شركا هوين دكەن، يان ئەز يێ بەريمە ژ وان ئەوێت هوين بۆ خودێ دكەنە هەڤپشك. و رێكێت خۆپاراستنێ ژ شەيتانى و ئەجنان ئەڤەيە ئەم رێك و دەرگەهێت وى باش بزانين كا ب چ رێك دهێتە مە، و ئەم وى و زوريەتا وى دژمن بدانين، و بزانين وى پەيمانا ل سەر خۆ داى و سويندا ب مەزناتيا خودێ خوارى ئەو بەندەيێت وى هەميان سەردا ببەت يێ خودێناس و كێرهاتى و چاك نەبن، ڤێجا رێكا ژ هەميان بەرهەمدارتر و باشتر ئەم خۆ د كەلها خودێ نياسيێدا ژێ بپارێزين، خودێ مەزن ل سەر ئەزمانێ شەيتانى دبێژيت: ((قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ))(( إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ)) شەيتانى گۆت: يا خودێ ئەز ب مەزناتيا تە كەم، وان هەميان مەخسەد دويندەها ئادەمى دێ سەردا بەم. ژبلى بەندەيێت تە، يێت هەلبژارتى و خۆسەر. ديسا دبێژيت: ((قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ))(( إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ))(( قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلَيَّ مُسْتَقِيمٌ))(( إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ إِلَّا مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغَاوِينَ
))شەيتانى گۆت: خودێ وۆ.. چونكى تە ئەز بۆ خاترا ئادەمى و دويندەها وى گۆمرا و بەرزەكرم، ب سويند ئەز دێ گونەهان بۆ وان د دنيايێدا خەملينم و وان د بەر خرابيێرا كەم، و دێ هەميان سەردا بەم د بەر گۆمرايى و بەرزەبوونێرا كەم. ژبلى وان بەندەيێت تە، ئەوێت بژارە و سەرپشك. خودێ گۆت: ئەڤ ئاخفتنا تو دبێژى كو تو نەشێى بەندەيێت من يێت بژارە و سەرپشك سەردا ببەى ئەڤە رێكەكە ل سەر منە ئەز رابگرم و بپارێزم. ب راستى تە دەستهەلات ل سەر بەندەيێت من نينە، و ژبلى وان ئەوێت ب دويف تە دكەڤن ژ سەرداچۆيان. و رێكا دى يا كارا و ب مفا ئەزمانێ مە ب زكرى يێ تەر بيت و گەلەك زكرێ خودێ بكەين. پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) هەروەكى ئيمام ئەحمەد و ئبن حەببان و ئبن خوزەيمە ڤەگێرايى دبێژيت: (آمُرُكُمْ بِذكْر اللَّهِ عز وجل كَپيراً وأن مَثلَ ذلك كَمَثلِ رَجُلٍ طلَبَهُ الْعَدُوُّ سِرَاعاً في أَثرهِ فآتي حِصْناً حَصِيناً فَتَحَصَّنَ فيه وان الْعَبْدَ أَحْصَنُ ما يكُونُ مِنَ الشَّيْطانِ إذا كان في ذكْر اللَّهِ عز وجل) ئەز ئەمرێ هەوە گەلەك ب زكرێ خودێ دكەم و ب راستى مەتەلا گەلەك زكركرنێ وەكى مەتەلا زەلامەكيە دژمنەك ب لەز بەردەتە ب دويفڤە بێتە كەلهەكا ئاسێ خۆ تێڤە بپارێزيت، و ب راستى بەندە هەمى دەمان دێ پاراستيتر بيت ژ شەيتانى هندى ئەو د زكرێ خودێدا بيت. و هەر ب ڤێ رامانێ حاكمى ژى د موستەدرەكێدا ئينايە، پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: (وأمركم بذكر الله كثيرا ومثل ذكر الله كمثل رجل طلبه العدو سراعا في أثره حتى أتى حصنا حصينا فأحرز نفسه فيه وكذلك العبد لا ينجو من الشيگان إلا بژكر الله) بەرێ خۆ بدە ڤێ بێژەيێ: (وكذلك العبد لا ينجو من الشيطان إلا بذكر الله) و هۆسا مرۆڤ ژ شەيتانى ناهێتە پاراستن ب زكرێ خودێ نەبيت، و گەلەك حەديس ب ڤێ رامانێ يێت هاتين وەكي ڤەگێرا بوخارى و موسلمى: (منْ قال لا إله إلاَّ اللَّه وَحْدَهُ لا شريكَ لَهُ، لهُ المُلكُ، وَلهُ الحَمْدُ، وَهُوَ عَلى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ، في يومٍ مِائة مَرَّة كانَتْ لَهُ عَدْل عَشر رقَابٍ وكُتِبَتْ لَهُ مِائَة حَسَنة، وَمُحِيت عنهُ مِائە سيِّئَە، وكانت له حِرزاً مِنَ الشَّيطانِ يومَهُ ذلكَ حتى يُمسِي، ولم يأْتِ أَحدٌ بِأَفضل مِمَّا جاءَ بِهِ إلاَّ رجُلٌ عَمِلَ أَكثر مِنه) ((هەركەسێ د رۆژەكێدا سەد جاران بێژيت: چو خودێ و پەرستى يێت راست و دورست نينن خودێ ب تنێ نەبيت چو هەڤال و هۆگر بۆ نينن، هەمى مولك و سەروەرى و پەسن و حەمد بۆ وينە و ئەو ل سەر هەمى تشتان يێ خودان شيانە، دێ بۆ بيتە بەرامبەر ئازاكرنا دەه بەندەيان و سەد خێر دێ بۆ هێنە نڤێسين، و سەد گونەه دێ بۆ ئێنە ژێبرن، و دێ بۆ بيتە پاراستن ژ شەيتانى وێ رۆژا وى هەتا لێ دبيتە ئێڤار، و كەس ب يا ژ وى ئيناى باشتر نائێت زەلامەك نەبيت پتر ژ وى گۆتبيت)). ديسا د ريوايەتا ترمزيدا هاتيە پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت (مَنْ قَالَ يعنِي إذا خَرَج مِنْ بيْتِهِ: بِسْم اللَّهِ توكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ، ولا حوْلَ ولا قُوە إلاَّ بِاللَّهِ، يقالُ لهُ هُديتَ وَكُفِيت ووُقِيتَ، وتنحَّى عنه الشَّيْطانُ » وزاد أبو داود: « فيقول: يعْنِي الشَّيْطانَ لِشَيْطانٍ آخر: كيْفَ لك بِرجُلٍ قَدْ هُدِى وَكُفي وَوُقِى»؟.) : ((هەركەسێ گۆت ـ هەلبەت دەمێ ژ مالا خۆ دەردكەڤيت ـ ب ناڤێ خودێ، من پشتا خۆ ب خودێ راست كر، چو بزاڤ و شيان و چو هێز نينن ب خودێ نەبن. دێ بێتێ: تو هاتيە راستەرێكرن و بەسى تە هاتە دان، و تو هاتيە پاراستن، و شەيتان دێ خۆ ژێ دەتە پاش. ئەبو داوودى زێدە كريە: شەيتانەك دێ بێژيتە شەيتانەكێ دى: تو چ دبێژى بۆ زلامەكى هاتيە راستەرێكرن، و بەسى وى هاتە دان، و هاتيە پاراستن. ديسا موسلمى ژ جابرى (خودێ ژێ رازی بیت) ڤەگيرَايە دبێژيت: پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) گۆت: ((هەركەسێ گۆت: ـ هەلبەت دەمێ ژ مالا خۆ دەردكەڤيت ـ ب ناڤێ خودێ، من پشتا خۆ ب خودێ راست كر، چو بزاڤ و شيان و چو هێز نينن ب خودێ نەبن. دێ بێتێ: تو هاتيە راستەرێكرن و بەسى تە هاتە دان، و تو هاتيە پاراستن، و شەيتان دێ خۆ ژێ دەتە پاش)). ئەبو داوودى زێدەكريە: شەيتانەك دێ بێژيتە شەيتانەكێ دى: تو چ دبێژى بۆ زلامەكى هاتيە راستەرێكرن، و بەسى وى هاتە دان، و هاتيە پاراستن. ڤێجا يێ دڤێت ژ شەيتانێ ئەجنان يێ پاراستى بيت يان بێتە پاراستن بلا گەلەك زكرێ خودێ بكەت و گەلەكێ زكركەربيت، و خودێ چێتر دزانيت.
