ب : ئێك ژمافێت گرنگ و دڤێت ژن خه‌مێ ژێ بخۆت و پویته وبهای بده‌تێ ئه‌وه پارازتنا نهێنیێت زه‌لامی و مالا وینه، و ئه‌گه‌ر ژنێ ئه‌ڤه نه‌كر و سستی دڤی مافیدا كر دێ ئاریشه و ئالوزی و گرفتاری و دلگرانی و تێكنه‌گه‌هشتن ب ره‌نگه‌كێ به‌رچاڤ ئاشكرابن و سه‌رێ خۆ هه‌لده‌ن، ژنا باش و تێگه‌هشتی و دیندار ئه‌وه، یا نهێنیێت مالا خۆ دپارێزیت و ب چ ره‌نگان نه ده‌رێخیته ژده‌رڤه نه بۆ دایك وباب وبرا و نه بۆ هه‌ڤالێت خۆ، چ ئه‌و نهێنێ یێت گشتی بن، ئانكو یێت مالا زه‌لامێ وێ بن. خه‌زیر و خه‌سی و تی و دش و ژن تیان بن، چ نهێنیێت تایبه‌ت بن ب زه‌لامێ وێڤه، هه‌ڤژینا ژ خودێ دترسیت دڤێت بزانیت حه‌رامه ئه‌و تشته‌كێ ژ نهێنیان چ ییت گشتی یان تایبه‌ت بن ده‌ربێخیت و ئاشكرابكه‌ت و ڤه‌گوهێزیت بۆ كێ بن نا بیت ئه‌و بۆ نهێنیان ڤه‌گوهێزیت، خودایێ مه‌زن سالوخه‌تێ ژنا باش و كێرهاتی دیاره‌دكه‌ت دبیژیت: (فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَفِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ) ژنێت باش و كێرهاتی ئه‌ون یێت گوهدار بۆ خودایێ خۆ و زه‌لامێت خۆ، گوھدارێت خودێ و زەلامێت خۆنه و ب ئه‌رکێ خۆ ڕادبن د ڕاستا خودێدا، و پاشی د ڕاستا زەلامێت خۆدا و (حَفِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ) زانایێ ناڤدار (محمد عبده) خودێ ژێ رازی دبێژیت رامان ئه‌وه (حافظات لكل ما یستحی منه) هه‌ر تشتێ زه‌لام شه‌رمێ ژ ئاشكراكرنا وێ دكه‌ت ب پاریزیت و نه‌هێلیت ده‌ركه‌ڤیت ڤێجا ژنا باش و كێرهاتی ئه‌وه یا ڤان نهێنیان ئه‌وێت ڤه‌شارتی و كه‌س ل سه‌ر نه هه‌لبووی و یێت زه‌لام شه‌رمێ ژێ بكه‌ت ڤه‌شێریت و ئاشكرا نه‌كه‌ت، و په‌ردێ ل سه‌ر نه راكه‌ت، ڤێجا ئه‌و نهێنی د تایبه‌ت بن دناڤبه‌را وێ و زه‌لامێ ویدا بن یان ب مالا زه‌لامێ وێڤه دگرێدای بن یێت خه‌سی و خه‌زیری بن یان تی و دشان بن یان ژن تی بن و هه‌ر كه‌سێ هه‌بیت، ژنا تێگه‌هشتی دڤێت بزانیت نه ژ باشێیه نهێنییت مالێ بینه ڤه‌گوهازتن و ئاشكراكركرن؛ چونكی ئه‌ڤه دبێته ئه‌گه‌رێ دلمان و دلگرانی و دلنه‌خوشیا پتر ژ ماله‌كێ، و دبیته ئه‌گه‌رێ دلره‌شی و كه‌ر بو كین و نه‌ڤیانێ، به‌رێ خۆ بدێ كا خودایێ مه‌زن د راستا زه‌لامیدا چ دبێژیته ژنێ: (وَاعْبُدُواْ اللَّهَ وَلاَ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْئاً وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالجَنْبِ) و ھوین خودێ بپه‌رێسن و چو ھۆگر و ھه‌ڤبه‌ران بۆ چێ نه‌که‌ن، و د گه‌ل ده‌یبابان د چاک بن دیسا و د گه‌ل که‌س و کار و سێوی و به‌لنگاز و جیرانێت دبنه مرۆڤێت ھه‌وه، و جیرانێت چو مرۆڤانی د گه‌ل ھه‌وه نه‌یی و ھه‌ڤالێ ڕێکێ یان ھه‌ڤسه‌را خۆ، به‌رێ خۆ بدێ ئایه‌ت فه‌رمانا مه دكه‌ت ئه‌م ل گه‌ل كێ یێت باشبین دایبابان و كه‌س و كاران، و زه‌لام ژن دكه‌ڤنه بن فه‌رمانا كه‌س و كارانڤه و پاشی فه‌رمانا مه دكه‌ت دگه‌ل به‌لنگاز و جیرانێت مرۆڤانی دناڤبه‌را مه دا هه‌ی و مرۆڤانی نه‌ی و ژن و مێر دیسا دكه‌ڤنه بن ڤێ فه‌رمانێڤه ژی و (والصاحب بالجنب) گه‌له‌ك زانا دبێژن ژن و مێرن و ئه‌گه‌ر دورست نه‌بیت ئه‌م ئه‌زیه‌تا جیرانی بكه‌ین یێ دویری من یان دویوارێ وی ب دیوارێ منڤه، پا چاوا چێدبیت ئه‌زیاتا زه‌لامی یان یا ژنێ بێته‌كرن كۆ ئه‌و جیرانن یێت دوشه‌ك و بالیفك و ته‌خت و لحێفكا وا هه‌ڤپشك، و نهێنیێت وی یان یێت وێ بۆ مرۆڤێت خۆ یان هه‌ڤالێت خۆ ئاشكرا بكه‌م، ب راستی ئه‌ڤه خیانه‌ته پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ر د ڤه‌گێرا ئه‌بو داود و ترمزیدا دبێژیت: (إذا حَدَّثَ الرَّجُلُ بِالْحَدِيثِ ثُمَّ الْتَفَتَ فَهِيَ أَمَانَةٌ) هه‌كه زه‌لام ئاخفت و ل دۆر خۆ زڤری ئه‌و ئه‌مانه‌ته، دڤێت ئه‌و ئاخفتن نه هێته ئاشكراكرن و ڤه‌گوهازتن، ڤێجا هه‌كه دنیڤا رێكیدا و پێش چاڤێت هه‌می خه‌لكی خۆ زڤرین وێ ئاخفتنێ بكه‌ته ئه‌مانه‌ت و دڤێت بێته پارازتن و نه‌هیته ئاشكراكرن، پا چاوا دورسته ئه‌و ئاخفتنا پشت په‌رده و ده‌رگه‌هێت گرتی هاتیه كرن، دورسته ژن ئاشكرابكه‌ت، و هه‌كه ژبه‌ر بسته‌یی و وێ باوه‌ریا پێ هه‌ی نه‌با وێ نه دزانی كا چ دمالا زه‌لامێ وێدا رویدده‌ت، و چ دناڤبه‌را ئه‌نداماندا چێدبیت، و ژ وێ باوه‌ریێ ئه‌و ب سه‌ر وان نهێنیان هه‌لبوو، ئاشكرا كرنا وان نه دلسوزیه و نه‌پاكیه، و خیانه‌ته، دیسا پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دڤه‌گێرا ئه‌بو داود و به‌یهه‌قیدا دبێژیت: (الْمَجَالِسُ بِالأمَانَةِ إلا ثَلاثَةَ مَجَالِسَ سَفْكُ دَمٍ حَرَامٍ أو فَرْجٌ حَرَامٌ أو اقْتِطَاعُ مَالٍ بِغَيْرِ حَقٍّ) دیوان ئه‌مانه‌تن سێ دیوان نه‌بن نه‌خش بێته گێران خوینه‌كا حه‌رام بێته رێژتن، یان نامیسا نه یا حه‌لال بێته شكاندن، یان ماله‌ك ژ نه‌هه‌قی بێته برین، ژبه‌ر هندێ ئه‌و دیوانێت ژن دمالا زه‌لامێ خۆ دا رونشتی و مالا مرۆڤێت ویدا رونشتی ئه‌مانه‌تن، و نابیت هه‌ر تشتێ تێدا هاتیه گولێ بوون و هاتیه‌كرن و هاتیه رویدان ب چ ره‌نگان بێته ئاشكران.
ژنا باش و كێرهاتی دڤێت بزانیت ئاشكراكرنا نهێنێت گشتی و تایبه‌ت چه‌ند جاركی حه‌رامن و چه‌ند جاركی ئه‌و گونه‌هێ دكه‌ت هه‌كه ئاشكرا بكه‌ت:
ئێك: ئه‌و ئاشكرا كرن خیانه‌ته؛ چونكی ژ باوه‌ری رێ بۆ هاته دان ئه‌و ڤان نهێنیان بزانیت، ڤێجا ده‌مێ ئه‌و ئاشكرا دكه‌ت وێ نه‌پاكی و خیانه‌ت ل زه‌لامێ خۆ و مالا وی كر، و خیانه‌ت گونه‌هكا خرابه، خودایێ مه‌زن دبێژیت: (ياأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَخُونُواْ اللَّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُواْ أَمَانَاتِكُمْ) گه‌لی خودان باوه‌ران: خیانه‌تێ ل خودێ و پێغه‌مبه‌ری نه‌که‌ن، کو ھوین فه‌رمانێت وان بھێلن و ڕێکا وان نه‌گرن، و گونه‌ھان بکه‌ن، و پشته‌ڤانیا دینێ خودێ و پێغه‌مبه‌ری نه‌كه‌ن و نه سه‌رئێخن و خیانه‌تێ د ئه‌مانه‌تێت خۆدا نه‌که‌ن، و پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن د فه‌رموده‌كێدا ئاشكرا دكه‌ت خیانه‌تكرنا ئه‌مانه‌تی سالوخه‌تێت دووروی و مونافقینه دڤه‌گێرا بوخاری و موسلمیدا دبێژیت: (آيَةُ المُنَافِقِ ثَلاثٌ: إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ، وإِذَا آؤْتُمِنَ خَانَ) و ده‌ڤه‌گێرا موسلمیدا دبێژیت: (وَإِنْ صَامَ وَصَلَّى وزعَمَ أَنَّهُ مُسْلِمٌ) نیشانا دووروی سێنه: ھه‌که ئاخفت دره‌وکر، و ھه‌که ژڤان دا ب جهـ نه‌ئینا، و ھه‌که باوه‌ری پێ ھاته ئینان خیانه‌تکر، و د ریوایه‌ته‌کا دیدا: خۆ ھه‌که رۆژیان بگریت و نڤێژان بکه‌ت و خۆ موسلمان بدانیت. و هه‌كه ب وێ باوه‌ری پێ ئینانێ نه‌با ژنێ چ ژوان نهێنیان نه دزانین، ڤێجا دڤێت خیانه‌تێ نه كه‌ت و ئاشكرانه‌كه‌ت
دوو: ئه‌و ئاخفتن ئاشكراكرن دبیته ئاخفتن ڤه‌گوهێزی و (نه‌میمه) یه، و دبیته ئه‌گه‌رێ ھه‌لئێخستنا فیتنێ، و یێ وه‌بكه‌ت له‌عنه‌ت یێ ل وی ھاتینه‌کرن، و له‌عنه‌ت ژی نه‌یا کێمه، بێ باریه ژ دلۆڤانیا خودێ، پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دبێژیت: (الفتنة نائمة لعن الله من أیقضها) فتنه و به‌لا یا نڤستیه له‌عنه‌تێت خودێ ل وی بن یێ ھشیارکه‌ت، دیسا پێغه‌مبه‌رێ خوشتڤی سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دبێژیت ھه‌روه‌کی دڤه‌گێرا بوخاری و موسلمیدا ھاتی: (لا یدخل الجنة نمَّامٌ) ئانکو: یێ ئاخفتن ڤه‌گوھێز (بۆ ھلئێخستنا فتنه و نه‌خۆشییان) ناچیته به‌حه‌شتێ، ڤێجا ب راستی گونه‌ھا وێ نه‌یا کێمه و عه‌زابا وێ ژی نه‌یا کێمه، ژ به‌ر هندێ پیدڤیه ژن نه‌كڤیته دڤێ گونه‌ها مه‌زندا و بزانیت یێ ئاخفتنا خراب و خه‌له‌ت و دلگران و بریندارکه‌ر ڤه‌گوھێزیت کاره‌کێ زێده زێده خراب دکه‌ت و ب ڤێ ڤه‌گوھازتنێ خۆ دویری به‌حه‌شتێ د ئێخیت و پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دراستا وێدا دبێژیت (لا یدخل الجنة نمام) ئاخفتن ڤه‌گوھێز نا چیته به‌حه‌شتێ، و دیسا پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن ل به‌ر دوو گورانرا بوری و گوت ئه‌ڤه یێ دھێنه ئیزادان ل سه‌ر تشته‌کێ، وان مه‌زن نه‌دگرن و مه‌زن نه ددانا، ئێک ژ وان، ئاخفتن دڤه‌گوھازتن وئاخفتن ڤه‌گوھێزی دکر، و بزانه برایێ خوشتڤی خویشکا ھێژا ئاخفتن ڤه‌گوھێزی ژ گونه‌ھێت مه‌زنه و ژ که‌بائرنه.
سێ: ئاشكراكرنا وان نهێنیان ژ بلی كو خیانه‌ته و ئاخفتنگوهێزیه دبێته نه‌كامی و غه‌یبه‌ت ژی، سێ ناڤ دكه‌ڤنه سه‌ر، ئێك ژ ئێكێ گرانتر و مه‌زنترة و هه‌رسێ ژ گونه‌هێت مه‌زنه و ب راستی نه‌کامی ل ده‌ف گه‌له‌ک زانایان ژ گونه‌ھێت مه‌زنه، له‌وا خودێ مه‌زن نه‌کامی ب گۆشت خوارنا مرۆڤان دانایه، ئه‌مر دکه‌ت: (وَلاَ يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضاً أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ) و نه‌کامیا ئێکدوو نه‌که‌ن، ئه‌رێ ما ئێک ژ ھه‌وه ھه‌یه بڤێت گۆشتێ برایێ خۆ یێ مری بخۆت؟ و ھه‌وه نه‌ڤێت، ڤێجا کا چه‌وا ھه‌وه ئه‌ڤه نه‌ڤێت، دڤێت وه‌سا ھه‌وه نه‌کامیا وی ژی نه‌ڤێت، و دڤێت شه‌یتان مرۆڤی ب پیچه‌کیێ و ب گه‌له‌کیێ سه‌ردا نه‌به‌ت، نه‌کامی ھندی ھند یا مه‌زنه خۆ کێم و پیچه‌ک ژی بیت گونه‌ھا وێ ھه‌ر یا مه‌زنه و گه‌له‌که، گوهێ خۆ بدێ عائیشا دایكا مه موسلماناند دڤه‌گێرا ترمزی و ئه‌بو داوددا چ دبێژیت: (قُلْتُ للنبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم حسْبُك مِنْ صفِيَّة كذا وكَذَا قَال بعْضُ الرُّواةِ: تعْني قَصِيرةٌ، فقال: لقَدْ قُلْتِ كَلِمةً لو مُزجتّ بماءِ البحْر لمَزَجتْه) دبێژیت: من گۆته پێغه‌مبه‌ری سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن به‌سی ته‌یه سه‌فییا یا ھۆسایه و ھۆسایه، ھنده ڤه‌گێڕان گۆت: ئانکو یا کورته، ئینا گۆت: ب راستی ته ئاخفتنه‌ک گۆت، ھه‌که دگه‌ل ئاڤا ده‌ریایێ تێکه‌ل کربا دا دگه‌ل تێکه‌ل بیت و گوھۆریت. بوچی هنده ك سڤك به‌رێ خۆ دده‌نه غه‌به‌تێ؟ چونكی دبێژن هه‌ر تشتێ من گۆتی وه‌یه، و من دره‌و نه‌كریه، دا ب ڤێ چه‌ندێ نه‌هێنه خاپاندن پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن ڤیا بۆ مه غه‌یبه‌ت و نه‌كامیێ ب ده‌ته نیاسین و ئاشكرا بكه‌ت؛ دا شه‌یتان مه سه‌ردا نه‌به‌ت و غه‌یبه‌تێ ب مه نه ده‌ته كرن ب هجه‌تا ئه‌م راستیێ دبێژین و دره‌وا ناكه‌ین گۆت: (أَتَدْرُونَ ما الغِيبةُ؟ قَالُوا: اللَّه ورسُولُهُ أَعْلَمُ. قال: ذِكرُكَ أَخَاكَ بما يكْرَهُ قِيل: أَفرأيْتَ إن كان في أخِي ما أَقُولُ ؟ قَالَ: إنْ كانَ فِيهِ ما تقُولُ فَقَدِ اغْتَبْته، وإنْ لَمْ يكُن فِيهِ ما تَقُولُ فَقَدْ بهتَّهُ)ھوین دزانن نه‌کامی چیه؟ گۆتن: خودێ و پێغه‌مبه‌رێ وی دزانن، گۆت: تو به‌حسێ برایێ خۆ ب تشتێ پێ نه‌خۆش بکه‌ی. ئێکی گۆت: بێژه من ھه‌که ئه‌و تشتێ ئه‌ز دبێژم ل ده‌ف برایێ من ھه‌بیت؟ گۆت: ھه‌که ئه‌وا تو دبێژی ل ده‌ف ھه‌بیت ئه‌و ته نه‌کامیا وی کر، و ھه‌که ئه‌وا تو دبێژی ل ده‌ف وی نه‌بیت ئه‌و ته بێ به‌ختی لێ کر. ژ حه‌دیسا پیرۆز دیار دبیت نه‌کامی و غه‌یبه‌ت ئه‌وه تو ب تشته‌کی به‌حسێ موسلمانی بکه‌ی یێ پێ نه‌خۆش بیت، ڤێجا ھه‌ر تشتێ وی پێ نه‌خۆش بیت د راستا ویدا بێته گۆتن غه‌یبه‌ته. گه‌له‌ک که‌س دکه‌ڤنه داڤێت شه‌یتانی و دده‌نه ناف غه‌یبه‌تێ ب ھێجه‌تا ئه‌و چو تشتێ نه‌وه‌یی نابێژن، نێ ھه‌که ئه‌و تشتێ ئه‌و دبێژن وه‌بیت و وی پێ نه‌خۆش بیت ئه‌ڤه غه‌یبه‌ته و یا سۆر و سۆره، و ھه‌که ئه‌و تشت ل ده‌ف نه‌بیت ھنگی ئه‌و بێ وژدانی و بێ به‌ختیه، له‌وا سه‌حابان گۆتنه پێغه‌مبه‌رێ مه یێ خۆشتڤی سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن: (أَفرأيْتَ إن كان في أخِي ما أَقُولُ ؟) بێژه من ھه‌که ئه‌و تشتێ ئه‌ز دبێژم ل ده‌ف برایێ من ھه‌بیت؟ ئینا پێغه‌مبه‌رێ خۆشتڤی سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن گۆته وان: (إنْ كانَ فِيهِ ما تقُولُ فَقَدِ اغْتَبْته، وإنْ لَمْ يكُن فِيهِ ما تَقُولُ فَقَدْ بهتَّهُ) ھه‌که ئه‌وا تو دبێژی ل ده‌ف ھه‌بیت ئه‌و ته نه‌کامیا وی کر، و ھه‌که ئه‌وا تو دبێژی ل ده‌ف وی نه‌بیت ئه‌و ته بێ به‌ختی لێ کر. ڤێجا بلا ئه‌م ژ خودێ بترسین و نه‌که‌ڤینه د غه‌یبه‌تێدا و نه‌که‌ڤینه د بێ به‌ختیێدا و نه‌که‌ڤینه د داڤێت شه‌یتانیدا، و خودایێ مه‌زن ئه‌م یێ ژنه‌کامیێ تراسندین و ژێ داینه پاش و فه‌رمانا مه یێ کری ئه‌م نه‌کامیا ئێک و دو نه‌که‌ین دبێژیت: (وَلاَ يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضاً أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ) و نه‌کامیا ئێک و دو نه‌که‌ن، ئه‌رێ ما ئێک ژ ھه‌وه ھه‌یه بڤێت گوشتێ برایێ خۆ یێ مری بخۆت؟ و ھه‌وه نه‌ڤێت ڤێجا کا چاوا ھه‌وه ئه‌ڤه نه‌ڤێت، دڤێت وه‌سا ھه‌وه نه‌کامیا وی ژی پشت ویڕا نه‌ڤێت ھه‌روه‌کی ئایه‌تی دڤێت وێنه‌کێ کرێت ژ نه‌کامیێ ب ده‌ته مه و دبێژیت ھزربکه ده‌مێ تو پشت ویڕا نه‌کامیا وی دکه‌ی ھه‌روه‌کی ته گوشتی وی خار و ئه‌و یێ مری، به‌لکی دا زێده خۆ ژ غه‌یبه‌تێ و نه‌کامیێ و ئاخفتن ڤه‌گوھێزیێ ب ده‌ینه پاش پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن، بومه ره‌وشا وان ڤه‌دگوھێزیت ده‌مێ چویه عه‌سمانا دبێژیت: (لَمَّا عُرِجَ بِي مَرَرْتُ بِقَوْمٍ لهم أَظْفَارٌ من نُحَاسٍ يَخْمُشُونَ وُجُوهَهُمْ وَصُدُورَهُمْ فقلت من هَؤُلَاءِ يا جِبْرِيلُ قال هَؤُلَاءِ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ لُحُومَ الناس وَيَقَعُونَ في أَعْرَاضِهِمْ) ده‌مێ ئه‌ز بریمه ئه‌سمانان، ئه‌ز ل به‌ر ھنده که‌سانرا بۆریم نینۆکێت وان ژ سفری بوون سه‌ر و چاڤ و سینگێت خۆ پێ ددانه به‌ر په‌نجا، من گۆت: ئه‌ڤه کینه یا جبریل؟ گۆت: ئه‌ڤه ئه‌ون یێت گۆشتێ خه‌لکی دخۆن (ئانکو نه‌کامیا وان دکه‌ن) و به‌حسێ نامویسا وان دکه‌ن، ڤێجا دویماهیكی دبێژین ژنا باش و كێرهاتی ئه‌وه یا هه‌می نهێنیان هیر و گران و یێت گشتی و تایبه‌تی ڤه‌شێریت و ئاشكرا نه‌كه‌ت.
