ب / ئيسلام دينێ خودێيە، و هەر رەخێ بەرێ خۆ بدەيێ تو ژ جوانيێ پێڤەتر نابينى، و خودێ چ فەرمان و حوكم نەكرينە، نە د جوان بن، و د خێرا مرۆڤاندا نەبيت، ژ وان فەرمانان پاك و پاقژي و جوانى و جوانكاريە ئەمرێ مە يێ هاتيەكرن ئەم رێزگرتنا پرچا خۆ بكەين، و خەما هەژى ژێ بخۆين و قژەڤژ و قرێژى و بێ سەروبەر نەبەردەينە سەر ملێت خۆ، و ئيسلام دبێژيتە مە: كاروبار و ئەحكام و فەرمانێت خودێ هەمي د جوانن، و خودێ حەژ جوانيێ دكەت، هەروەكى د حەديسا دورستدا هاتي، ڤێجا پاقژكرن و جوانكرنا پرچێ ژ رێنمايى و ئاراستەيێت ئيسلامێنە، و هەركەسێ پرچەك هەبيت دويف رێنمايێت ئيسلامێ دڤێت دەست ژێ بەرنەدەت، و خەمساريێ تێدا نەكەت، و دەست ژێ بەرنەدەت، پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) هەروەكى ئەبو داوود و حاكم ژ ئەبى هورەيرە (خودێ ژێ رازی بیت) ڤەدگوهێزن، دبێژيت: (من كان له شَعْرٌ فَلْيُكْرمْهُ) هەركەسێ پرچ هەبيت بلا قەدرێ وێ بگريت، و د ريوايەتەكێدا گۆت: (قيل يا رسول الله وما إكرامه قال يدهنه ويمشطه كل يوم) قەدرگرتنا وى چاوايە؟ گۆت: هەرۆ شەكەت و دوهن دەت. و دموتەئا ئمام مالكدا (خودێ ژێ رازی بیت) هاتيە (كان رسول الله (سلاڤێت خودێ لێ بن) في الْمَسْجِدِ فَدَخَلَ رَجُلٌ ثائِرَ الرَّأْسِ وَاللِّحْيە فَأَشَارَ إليه رسول الله (صل الله عليه وسلم) بيده أَنِ اخْرُجْ كَأَنَّهُ يعْنِي إِصْلاَحَ شَعَر رَأْسِهِ وَلِحْيتِهِ فَفَعَلَ الرجل ثَّم رَجَعَ فقال رسول الله(صل الله عليه وسلم)أَلَيْسَ هذا خيرامن أَنْ يأْتِي أحدكم ثائِرَ الرَّأْسِ كَأَنَّهُ شَيْطانٌ) و پێغەمبەرێ خودێ (سلاڤێت خودێ لێ بن) هندى هند گرنگى و خەمخۆرى ددا پرچى، جارەكێ زەلامەكى سەر و رهێت وى د قژەڤژ و نەشەكرى هاتە د مزگەفتێڤە، پێغەمبەرى ئيشارەت دايێ، ئانكو: دەركەڤە، تێگەهشت پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) يێ نەهيێ ژ سەر و رهێت قژەڤژ دكەت، و تێگەهشت كا مەخسەدا پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) چيە، دەركەفت چۆ سەر و رهێت خۆ چێكرن و شەكرن و جوانكرن و زڤريڤە، ئينا پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) دەستويريا وى دا و گۆت: ما ئەڤە چێتر نينە ئێك ژ هەوە بهێت سەر قژەڤژ دێ بێژى شەيتانە، هەروەكى پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) يێ ئيشارەتێ ددەتە ئايەتا قورئانێ ئەوا دارا زەقوومێ وەكى سەرێ شەيتانا وێنە دكەت (طلعها كأنه رؤوس الشياطين) دارا زەقوومێ ئەوا خودێ كريە بەلا و نەخۆشى بۆ گاوران ئەو دارا ژ بنێ جەهنەمێ دەردكەڤيت. فێقيێ وێ، هندێ كرێتە دێ بێژى سەرێت شەيتانانە. ديسا هاتيە ڤەگوهاستن ئەبو قەتادەيێ ئەنسارى (خودێ ژێ رازی بیت) گۆتە پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) يا پێغەمبەرێ خودێ.. من پرچەكێ هەى دگەهيتە سەر ملێت من، ئەز شەكەم؟ پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) گۆتێ: ((بەلێ شەكە و قەدرێ وى ژى بگرە)) ئانكو: پاقژيا وى راگرە. جابر (خودێ ژێ رازی بیت) دبێژيت: ئەبو قەتادە پشتى هنگى رۆژێ دوو جارا شەدكر و دوهن دكر، و قەدرگرتنا پرچى نە د هندێرايە هەر مويەكێ سپى كەفتە سەرێ وى يان رهێت وى بينيتە دەر يان ب خەم بكەڤيت. هاتيە ڤەگوهاستن ئيبراهيم پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) دەمێ مويێ ئێكێ يێ سپى د سەرێ خۆرا ديتى گۆت: يا خودێ ئەڤە چيە؟! گۆتێ: ئەڤە رێز و حورمەتە، ئينا گۆت: يا خودێ.. رێز و حورمەتان ل من زێدەكە. ئەنەس (خودێ ژێ رازی بیت) دبێژيت: پێغەمبەرێ خودێ (سلاڤێت خودێ لێ بن) گۆت: ب راستى خودێ هەر يێ مەزن و ب هێز شەرم ژ بەندەيێ خۆ و بەندەيا خۆ دكەت د ئيسلامێدا پير ببن (مويێت سپى بكەڤنە سەرێت وان) پاشى وان ئيزا بدەت، و خودێ مەزن، مەزن راگرتنا خۆ يا كريە ئەو تو قەدرێ وى بگري يێ مويێت وى د ئيسلامێدا سپى بووين، دبێژيت: ژ مەزنگرتنا خودايێ مەزنە، قەدرگرتنا موسلمانێ خودان مويێت سپى، و قەدرگرتنا هەلگرێ قورئانێ (خواندەڤانێ قورئانێ) يێ نەيێ توند تێدا (يێ كوير نەچۆبيتە تێدا و ژ تخويبێت وێ يێت دورست دەرباز نەبووى) و نە يێ سست و پشتا خۆ دايە خواندنا وێ (مەخسەد دڤێت دگەل قورئانێ و د هەمى كار و باراندا مرۆڤ يێ ناڤنجى بيت) و قەدرگرتنا خودان دەسهەلاتێ دادپەروەر. ديسا پێغەمبەرێ خۆشتڤى (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: مويێت سپى نەئيننە دەر، ب راستى ئەو رۆناهيا موسلمانينە رۆژا قيامەتێ. و د ريوايەتەكا ديدا دبێژيت: هەركەسێ مويەكى د ئيسلامێدا سپيكەت دێ خێرەك بۆ پێ هێتە نڤێسين و گونەهەك بۆ پێ هێتە ژێبرن، دەرەجەك بۆ پێ هێتە بلندكرن.
ژبەر ئەڤا بۆرى دڤێت ئەم ب خەم نەكەڤين دەمێ مويێت سپى دكەڤنە سەرێت مە و هەكە زێدەبوون كرێت بوون، دورستە بێنە گوهۆرين ب هەر رەنگەكێ هەبيت رەش تێ نەبيت، جهێ ئختيلافێيە د ناڤبەرا زاناياندا، و هەمى رەنگێت دى دورستن چ خەنا بيت چ مەعجوين بن زەر، سۆر، هەر رەنگێ هەبيت. خودانێت سونەنا (ترمزى و نەسائى و ئەبو داوود و ئبن ماجە) ژ ئەبى زەرى (خودێ ژێ رازی بیت) ڤەدگێرن: باشترين تشت هوين ڤێ سپياتيێ پێ ڤەشێرن خەنا و كەتمە، و كەتم رەنگەكێ گيايە رەنگێ رەش ددەت هەكە دگەل خەنايێ هاتە تێكەلكرن رەنگێ قورمزى (رەش و سۆر تێكەلكرى) ددەت، و ئەبو بەكرى (خودێ ژێ رازی بیت) هەردوو تێكەل دكرن و ب كار دئينان، و عومەرێ كورێ خەتابى (خودێ ژێ رازی بیت) خەنا تنێ ب كار دئينا، دمينيت ئەم حوكمێ بۆياغا رەش دياركەين كا بۆچۆنا ب هێزتر كيژكە ئەوا دبێژيت: دورستە بێتە ب كارئينان يان يا دبێژيت نەدورستە، گەلەك زانا وەكى مە گۆتى دبێژن نەدورستە و ئەو پالپشتيا ڤان دەليلا دكەن:
ئێك: ڤەكرنا مەكەهێ.. بابێ ئەبو بەكرى ئينا دەف پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) سەر و رهێت وى وەكى گيايێ سوغامێ بوو (گيايەكە ئەو و گولا خۆ سپينە) ئينا گۆت: ببەن بلا ژنكێت وى سەر و رهێت وى بگوهۆرن و ژ رەشى دويربێخن. دبێژن ئەڤە بەلگەيە رەنگێ رەش نەيێ دورستە، ژبەر هندێ پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) گۆت: ژ رەنگێ رەش دويربێخن. بەلێ ئەڤێت دبێژن رەنگێ رەش دورستە هۆسا بەرسڤێ ددەن، ئێك: دەف چەند ڤەگێرێت حەديسێ هاتيە (وجنبوه) ئانكو: وى ژ رەنگێ رەش دويربێخن، نە خۆ ژ رەنگێ رەش دويربێخن، چونكى ئەو د ژيەكيدا بوو نەهەژى و لائيقى وى بوو ئەو بۆياغا رەش ب كاربينيت، هۆسا هەركەسێ د ڤى ژى و عومريدا بيت بۆياغا رەش بۆ وى نەدورستە، و بەلگەيێ پتر ڤێ بۆچۆنێ ب هێز دئێخيت، ئێك ژ ڤەگێرێت ڤێ حەديسێ موحەممەد كورێ شهابێ زوهريە (خودێ ژێ رازی بیت) دبێژيت: مە رەنگێ رەش ب كار دئينا هندى ئەم د گەنج، پشتى ددان كەفتين، و لاَم قورمچين مە رەنگێ رەش هێلا، ئەڤە ديار دكەت هەتا ئێك ژ ڤەگێرێت حەديسێ تێ دگەهشت مەخسەدا پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) نەئەوە رەنگێ رەش يێ حەرامە ژبەر هندێ ژێ دويربێخن، بەلێ نەلائيقى ژيێ ويە، ڤێجا هەركەسێ دگەل ژيێ وى نەهێت و نەلائيق بيت، ژن بيت يان زەلام نەدورستە.
بەلگەيێ وان يێ دووێ، دبێژن: پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت هەروەكى ئەبو داوودى ژ ئبن عەباسى (خودێ ژێ رازی بیت) ڤەگوهاستى: (يكون قوم يخضبون في آخر الزمان بالسواد كحواصل الحمام لا يريحون رائحة الجنة) ئانكو هندەك دێ دويماهيا زەمانى ب رەشى گوهۆرن وەكى بەرچێلكێت كۆتران، بێهنا بەحشتێ ناچيتە وان، و ئەڤە بەلگەيەكێ ئاشكرايە ل سەر حەراميا رەنگێ رەش، ب ئەڤا خوارێ ئەڤێت رەنگێ رەش دورست دكەن بەرسڤێ ل سەر ڤى بەلگەى ددەن:
ئێك: ئەڤ حەديسە يا لاوازە، چونكى (عەبدلكەريمێ كورێ ئەبو مەخاريق ئەبو ئومەيە) يێ د رێكا هاتنا حەديسێدا و يێ زەعيفە، هەروەكى ئبن جوزى (خودێ ژێ رازی بیت) ڤێ دبێژيت، هەرچەندە حافزێ مونزرى و حافز ئبن حەجەر هەردوو دبێژن: ئبن جوزى يێ خەلەت بووى، چونكى عەبدلكەريمێ كورێ مالكيە د رێكا هاتنا ڤێ حەديسێدا هاتى و ئەو يێ باوەرپێكريە و حەديسێت وى د بوخارى و موسلمێدا يێت هاتين، بەلێ دگەل كو حەديس يا دورستە، نەبەلگەيە ل سەر حەرمايا رەنگێ رەش، بەلكى دياركرنا سالۆخەت و رەوشا هندەكانە دێ دويماهيا زەمانى ب ڤى رەنگى بن، و ئەڤە هندێ ناگەهينيت رەش يێ حەرامە، چونكى زەمەنێ ئێكێ رەنگێ رەش يێ هاتيە ب كارئينان، ژ وان: سەعدآ كورێ ئەبى وەقاسى (خودێ ژێ رازی بیت) و هەردوو نەڤيێت پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) حسەن و حوسێن خودێ ژ هەردوويان رازى بيت، ئەڤە بەلگەيە مەخسەدا حەديسێ دياركرنا رەوشا هندە كەسانە كو دێ بنە جەهنەمى، نەدياركرنا هندێيە چو زەمانان ناهێتە ب كارئينان زەمانێ دويماهيێ نەبيت و ئەو ژى يێ حەرامە.
سێ: پالپشتيا سێ حەديسێت دى دكەن ئەو ژى ئەڤەنە:
1 ـ پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: (غيروا الشيب ولا تقربوه السواد) سپياتيآ ب گوَهرن و نێزيكى رەشى نەبن.
2 ـ پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: (من خضب بالسواد سود الله وجهه يوم القيامة) يآ ب رەشاتيآ بوياغ بكەت خودێ دێ رويێ رۆژا قيامەتێ رەشكەت.
3 ـ پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: (الصفرە خضاب المؤمن والحمرة خضاب المسلم والسواد خضاب الكافر) زەراتى بوياغا باوەريدارى يە و سوراتى بوياغا موسلمانيە و رەشاتى بوياغا گاوريە.
4 ـ پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: (من غير البياض بالسواد لم ينظر الله إليه) يآ سپياتيآ ب رەشاتيآ ب گوَهرينيت خودێ بەرێ خۆ نا دەتێ.
بەلێ ئەڤ هەرچار حەديسە د لاوازن و كار پێ ناهێتەكرن، پشتى ئەڤا بۆرى هەميێ ئەز دبێژم: ئيسلامێ بەرێ مە يێ دايە پاك و پاقژي و سەرشەكرنێ و قەدرێ پرچ گرتنێ و نەهەلكێشانا مويێت سپى، چونكى رێزگرتنە و رۆژا قيامەتێ بۆ مرۆڤى رۆناهيە، بەلێ دورستە بێتە گوهۆرين چ ب خەنايێ يان بۆياغێ و ب هەر رەنگەكێ هەبيت ژبلى رەنگێ رەش كو جهێ جودابوونێيە د ناڤبەرا زاناياندا، بۆچۆنا ب هێزتر دورستە ب ڤان مەرجان، ئێك: بۆياغ يا دوهنى نەبيت وەكى بۆياغا نوينۆكان، ناڤبرەكێ دورستكەت و نەهێليت ئاڤ بگەهيتە مويان، دوو: بۆ حيلێ نەبيت كچ ب كار بينيت دا خواستيێ وێ چ ژ ژيێ وێ نەزانيت يان كور ب كار بينيت بۆ حيلێ دەمێ بۆ خۆ دچيتە پێش ئێكێ دا نەزانن عەمرێ وى چەندە، سێ: ژيێ وى يێ وەسا نەبيت نەلائيق و هەژى وى نەبيت، و خودێ چێتر دزانيت.
