ب / زانا ل سەر دورستيا ڤێ حەديسێ نەئێكن، و هندەكان وەكى: ئبن حەبان و ترمزى و نەسائى و نەوەوى دورستكريە، و گەلەكان ژى نەدورست دانايە وەكى ئبن حەزم و قورتوبى و ئەلبانى و ئەرنەئوتى، و نەدورستى و لاوازيا ڤێ حەديسێ پتر ژ ئەگەرەكى يێت هەين:
ئێك: نەبهانێ مەخزومى ئازاكريێ دايكا مە موسلمانان ئوم سەلەمێ د ڤەگێرا حەديسێدايە و يێ لاوازە، ئبن حەزم دبێژيت: نەيێ باوەريێيە و يێ نەنياسە، و بەيهەقى دبێژيت: بوخارى و موسلمى ژێ نەڤەگێرايە، لەوا يان نەيێ باوەرێ بوو، يان ژبەر جەهالەت و نەنياسيا وى.
دوو: هەكە خۆ حەديس يا دورست ژى بيت يا شاززە، چونكى موخالەفەيە بۆ ڤەگێرا يێ ژ خۆ ب هێز و باوەرتر حەديسا دايكا مە عائيشايێ و فاتيما كچا قەيسى خودێ ژ هەردووكان رازى بيت، حەديسا ئێكێ دايكا مە عائيشا (خودێ ژێ رازی بیت) د ڤەگێرا بوخارى و موسلميدا دبێژيت: (رأيت النبي (سلاڤێت خودێ لێ بن) يسْتُرُنِي وأنا أَنْظرُ إلى الْحَبَشَة وَهُمْ يلْعَبُونَ في الْمَسْجِدِ) من پێغەمبەر (سلاڤێت خودێ لێ بن) ديت خۆ ددا بەر من و من بەرێ خۆ ددا ئەحباشا راهێنان د مزگەفتێڤە دكرن. و فاتيما كچا قەيسى د ڤەگێرا موسلمى و حاكمى و نەسائى و ئەبو داوودى و ئيمام مالكى و ئيمام ئەحمەديدا دبێژيت: زەلامێ من ئەز بەردام و مەزاختن نەدا من، ئەز چۆمە دەف پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن)، گۆتە من مەزاختن بۆ نينە هەرە دەف عەبدوللايێ كورێ ئوم مەكتوم يێ كۆرەيە ئەو تە نابينيت هەكە تە ژڤانا خۆ تمامكر من ئاگەهدار بكە.
سێ: ژن دهاتنە مزگەفتا پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) و ل رێزێت دويماهيێ نڤێژ پشت زەلامان دكرن، و نەهاتيە زانين و ڤەگوهاستن پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) ژ وان خواستبيت چاڤێ وان ب زەلامان نەكەڤيت يان پەردەك بكەڤيتە د ناڤبەرا وان و زەلاماندا.
پشتى ڤێ هەميێ ئەم دبێژين ئەم بۆچۆنا وان ب هێزتر ددانين يێت ڤێ حەديسێ لاواز ددانن و ل سەر بەرێخۆدانا ژنێ بۆ زەلامى زانا دبێژن:
ئێك: ل دەف هەمى زانايان هەكە ب مەبەستەكا خەلەت بيت حەرامە و ئەڤە نەجهێ نەلێكيێيە، خودێ مەزن دبێژيت: ((وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ)) و بێژە ژنێت خودان باوەران بلا چاڤێت خۆ ژ بەرێخۆدانا نەدورست و حەرام وەرگێرن.
دوو: هەكە بەرێخۆدان ئنيەتا خەلەت تێدا نەبيت، دورستە. بەرێ خۆ بدەتە زەلامى بەس جهێ نەعەورەت و شەرمينگەهێ، و هندە زانا دبێژن: تخويبێ عەورەتا زەلامى بەر و پشتێت وينە و بەس. و هندەكێت دى دبێژن: ناڤبەرا نافك و چۆكانە، و ئەڤە بۆچۆنا جمهورێ زانايانە ژ حەنەفى و حەنبەلى و مالكيان، هەرچەندە شافعى و حەنبەلى د گۆتنەكێدا دبێژن: هەمى رەنگان بەرێخۆدانا ژنێ بۆ زەلامى يا حەرامە، و پشتبەستيێ ب حەديسا نەبهانى دكەن ژ دايكا مە ئوم سەلەمە (خودێ ژێ رازی بیت) دبێژيت: (كُنْتُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم وعِنْدَهُ مَيمونهُ، فَأَقْبَلَ ابنُ أمُّ مكتُوم، وذلكَ بعْدَ أنْ أُمِرْنَا بِالحِجابِ فَقَالَ النبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « احْتَجِبا مِنْهُ » فَقُلْنَا: يا رَسُولَ اللَّهِ ألَيْس هُوَ أعْمَى: لا يُبْصِرُنَا، ولا يعْرفُنَا ؟ فقَال النبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: «أفَعَمْياوَانِ أنْتُما ألَسْتُما تُبصِرانِهِ ؟) ئەز ل دەف پێغەمبەرێ خودێ بووم (سلاڤێت خودێ لێ بن) و مەيموونە ژى ل دەف بوو، ئبن ئوم مەكتوم هات، ئەڤە پشتى فەرمانا مە ب پەردەپۆشيێ هاتيەكرن، پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) گۆت: خۆ ژێ ڤەشێرن، مە گۆت: ما ئەو نەيێ كۆرەيە: نە مە دبينيت و نە مە دنياسيت؟ پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) گۆت: ما هوين هەردوو ژى د كۆرنە وى نابينن؟ بەلێ ئەڤ حەديسە يا لاوازە وەكى مە گۆتى و كار پێ ناهێتەكرن هەروەكى قورتبى دبێژيت ئەڤ حەديسە ل دەف زانايێت حەديسێ نەيا دورستە، چونكى ڤەگێرێ حەديسێ نەبهانە، ئازاكريێ دايكا مە موسلمانا ئوم سەلەمە (خودێ ژێ رازی بیت) پشتبەستن ب حەديسێت وى ناهێتەكرن، و خودێ چێتر دزانيت.
