ب / پێدڤيە چاڤدێريەكا باش بۆ مالێ ئێتيمى بێتەكرن، بەس نە ب رەنگەكێ وەسا ئێتيم و دەيكا وان دلگرانى و دلئێشيا خۆ ژێ ببينن، و فەرە ئەم سەرەدەريا دورست و يا شەرعي بزانين كا دێ چاوا سەرەدەرى دگەل مالێ ئێتيمى هێتەكرن. ئبن عەباس (خودێ ژێ رازی بیت) دبێژيت: دەمێ گۆتنا خودێ ((وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ)) و نێزيكى مالێ سێوى نەبن، ئەگەر بۆ خێرا وى نەبيت كو بۆ بپارێزن و بۆ شۆل پێ بكەن، هەتا ب دورستى تێ نەگەهيت و بالق نەبيت، و گۆتنا خودێ ((إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا)) ئەوێت مالێ سێويان ژ بێ بەختى و ب نەهەقى دخۆن، ب راستى تنێ ئەو يێ ئاگرى تژى زكێ خۆ دكەن و دخۆن، و زوى دێ چنە د ئاگرێ دۆژەهێدا. گەلەك سەحابى ترسيان تێكەلى حەرامى ببن و وان ئاگەهـ ژ خۆ نە، مالێ خۆ و ئێتيمێت ژێردەستى وان ژێك جوداكرن و خوارنا وان جودا دورست دكر و يا خوار خوار و يا نەدخوار پويچ دبوو و درێت، هۆسا دووجاركى ئەزيەت دگەهشتە ئێتيمى، ئەزيەتا دەروونى: چونكى تنێ خوارنا خۆ دخوار و نەدگەل خەلكآ مالێ، و ئەزياتا مالى ژى: چونكى ئەو خوارنا نەدخوار دهاتە رێتن و پويچ دبوو، ئەڤ كارە ل سەر ئێتيمان گران بوو، ئينا پشتى ئەڤە گەهانديە پێغەمبەرێ خودآ (سلاڤێت خودێ لێ بن) ئەڤ گۆتنا خودآ هاتە خوارێ : ((فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْيَتَامَى قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ)) و پسيارا ئێتيمان ژ تە دكەن، بێژە: قەنجى دگەل وان چێترە، و ئەگەر هوين مالێ وان دگەل يێ خۆ تێكەل بكەن، و پێكڤە بژين برايێت هەوە يێت دينينە، و خودێ خراب و قەنجان ژێك دنياسيت، و ئەگەر خودێ ڤيابايە دا هەوە تەنگاڤ كەت، ب راستى خودێ زال و كاربنەجهە. پشتى ئەڤ ئايەتە هاتيە خوارێ جارەكا دى مالێ خۆ كرنە ناڤێكدا و خوارنا خۆ پێكڤە چێكر و پێكڤە خوارن، خوارنا مالێ ئێتيمى ژ بێبەختى و ژ نەحەقى گونەهەكا مەزنە قەوارێ وێ خودێ مەزن ديارنەكريە، بەلێ يێ دياركرى گونەهەكا مەزنە دبێژيت: ((وَآتُوا الْيَتَامَى أَمْوَالَهُمْ وَلَا تَتَبَدَّلُوا الْخَبِيثَ بِالطَّيِّبِ وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَهُمْ إِلَى أَمْوَالِكُمْ إِنَّهُ كَانَ حُوبًا كَبِيرًا)) و مالێ سێويان بدەنێ، مالێ خۆ يێ بێخێر و حەلال ب يێ وان يێ باش و حەرام بۆ هەوە نەگوهۆرن، و مالێ وان د ناڤ مالێ خۆدا نەخۆن ئانكو: مالێ وان تێكەلى يێ خۆ نەكەن، ب ئنيەتا خوارنا مالێ وان، ب راستى ئەڤ كارە گونەهەكا مەزنە. ڤێجا يێ مالێ خۆ بكەتە د ناف يێ واندا بلا هشيارى ئنيەتا خۆ بيت، چونكى يا د دلاندا ل بەر خودێ بەرزە نابيت و بلا كەس مالێ خۆ نەكەتە د ناف يێ واندا ب ئنيەتا خورنا مالێ وان، هەكە وەكر ئەڤە وى گونەهەكا مەزن كر. و پێغەمبەرێ مە (سلاڤێت خودێ لێ بن) خوارنا مالێ ئێتيمى ژ گونەهێت مەزن و هيلاكبەر يا داناى، دبێژيت: خۆ ژ حەفتێت هيلاكبەر بپارێزن، گۆتن: يا پێغەمبەرێ خودێ ئەو چنە؟ گۆت: شيركا ب خودێ و سێربەندى و كوشتنا مرۆڤى ژ نەحەقى و خوارنا سەلەفێ و خوارنا مالێ ئێتيمى و رەڤينا ژ شەرێ دگەل گاوران و تۆمەتباركرنا ژنێت دەهمەن پاقژ و دلساخ و بێ غال و غەرەز و ئاگەه ژ چو نەى و خودان ئيمان ب زنايێ. و ديسا د راستا ويدا ئەوێ لاوازيا ئێتيمى بەرچاڤ نەگريت و ئەزيەتا وى دكەت ب هەر رێكەكا هەبيت دبێژيت: يا خودێ ئەز گونەه ددانم يان حەرام دكەم، حەقێ هەردوو بێ هێز و بێ چارەيان بێتە خوارن سێوى و ژنێ.
بەلێ ئەڤا د ناف جڤاتێ مەدا هەى، ئاڤ و چا ل مالا ئێتيمى نەهێتە ڤەخوارن يان ل مالا وى نەروينن هەتا دەيكا ئێخسير ـ د سەر ئێخسيريا خۆرا و دەستدانا وێ بۆ زەلامێ خۆ و بابێ عەيالێ خۆ و سەميان و سەركار و پەرگارێ خۆ ـ مەهر و هەشتێكێت خۆ نەئێخيتە ناف مالێ و مافێ خۆ يێ مەهرێ و ميراتێ دەست ژێ بەرنەدەت، ئەڤە يا خەلەتە و نەيا دورستە و يادويرە ژ راستى و حەقيێ و زولم و خورتى و ستەم و زۆرداريەكە ل ژنێ دهێتەكرن، و خۆپاراستنا ب ڤى رەنگى ژ مالێ ئێتيمى نەيا شەرعيە، چونكى دبيتە ئەگەرێ دلئێشانا پتر ژ لايەكى، ئيتيم و دەيكا وان و كەس و كارێت وان هەكە راستە ئەو هۆسا ژ مالێ ئێتيمى دترسن بلا بچنە مالێت وان و ملێت وان ب تشتان شۆر بووين بدەنە وان و دگەل وان بخۆن ژى، ئەڤێت هۆسا ما گۆتنا خودآ گولێ نەبوويە: (فَأَمَّا الْيتِيمَ فَلا تَقْهَرْ) هنديكە سێويە رسوا نەكە و نەئێشينە. ما ئەو نوزانن سەرەدەريا دورست دگەل ئێتيمى يا گرێدايە ب بيروباوەر و ئيمانێڤە، خودێ دبێژيت: ((أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ))(( فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ)) بێژە من تە ديت ئەو مرۆڤێ باوەريێ ب رۆژا جزادانێ (كو قيامەتە) نەئينيت. ئها ئەوە يێ پشتا خۆ ددەتە سێوى. خوارنا مالێ ئێتيمى هنگى يا حەرامە هەكە ژ زولم و نەهەقي و بآ بەختى بيت، و خودێ چێتر دزانيت.
