ب / وەسيەت ئەوە مرۆڤ كاركى د ژيانا خۆدا ب پشتى مرنا خۆڤە گرێدەت، و ئيسلامێ ئەڤ كارە ب باشى دانايە و بەرێ مرۆڤان يێ دايێ خەمێ ژێ بخۆن، موسلم و بوخارى ژ ئبن عومەرى (خودێ ژێ رازی بیت) ڤەدگێرن دبێژيت پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) گۆت: (ما حَقُّ امْريءٍ مُسلِمٍ لَهُ شَيءٌ يُوصِي فِيهِ. يبِيتُ لَيْلَتَيْنِ إِلاَّ وَوَصِيتُهُ مَكْتۆبە عِنْدَهُ) نەحەقێ چو مرۆڤێت موسلمانە تشتەك هەبيت وەسيەتێ پێ بكەن، و دوو شەڤان بنڤيت هەكە وەسيەتا وى ل دەف وى يا نڤێسى نەبيت. و د ريوايەتەكێدا يا موسلمى هاتيە: « يبِيتُ ثلاث لَيالٍ » سێ شەڤان بنڤيت، ئبن عومەرى (خودێ ژێ رازی بیت) گۆت: ( مَا مَرَّتْ عَلَێ لَيْلَە مُنذ سَمِعتُ رسولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال ذلِكَ إِلاَّ وَعِنْدِي وَصِيتِي ). ئەوە من ئەڤە گول پێغەمبەرێ خودێ بووى (سلاڤێت خودێ لێ بن) وەگۆتى شەڤەك د سەر منرا نەبۆريە و وەسيەتا من يا نڤێسى نەبيت ل دەف من. و سەحابان گرنگيەكا مەزن ددا وەسيەتا، و باراپتر ژ وان وەسيەتا خۆ دنڤێسى و هندەك ژ مالێ خۆ دكرە وەسيەت بۆ رێكێت خێرێ، هەروەكى نەوەوى (خودێ ژێ رازی بیت) ڤێ دبێژيت. و نەهاتيە زانين پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) وەسيەت ب تشتەكى ژ مالێ خۆ كربيت، ئەو ژى هەروەكى بوخارى ديار دكەت زانا دبێژن: چونكى وى چو مال و مالدارى پاش خۆ نەهێلا ببيتە ميرات.
و پێغەمبەرى (سلاڤێت خودێ لێ بن) ئەم يێت ترساندين ستەمێ د وەسيەتا خۆدا بكەين. د ڤەگێرا ئيمام ئەحمەد و ترمزى و ئبن داوود و ئبن ماجەدا دبێژيت: (انَّ الرَّجُلَ لَيعْمَلُ وَالْمَرْأَة بِطاعَة اللَّهِ سِتِّينَ سَنَە ثمَّ يحْضرُهُمَا الْمَوْتُ فَيُضارَّانِ في الْوَصِية فَتَجِبُ لَهُمَا النَّارُ) زەلام و ژن يێت هەين شێست سالان گوهداريا خودێ دكەن و پاشى دێ كەڤنە بەر مرنێ دێ زيانێ د وەسيەتێدا كەن دێ ئاگر بۆ وان كەڤيت.
و زانا ل دۆر حوكمێ وەسيەتكرنێ ل سەر سێ گۆتنان د ژێك جودانە:
گۆتنا ئێكێ: هەركەسێ مال هەبيت و وەسيەتێ نەكەت يێ گونەهكارە و وەسيەتكرن ل سەر وى واجبە.
گۆتنا دووێ: وەسيەت واجبە بۆ دەيبابان و بۆ وان مرۆڤێت وى يێت نەبنە ميراتگرێت وى.
گۆتنا سيێ: بۆچۆنا هەرچار مەزهەبانە، وەسيەت نەواجبە ل هەركەسەكێ خودان مال بيت، بەلكى حوكمێ وێ يێ جودايە دويف كراسێ مرۆڤى، و ل سەر ڤى بنياتى دبيت واجب بيت، و دبيت حەرام بيت، و دبيت موستەحەب بيت، و دبيت مەكروه بيت، و دبيت موباح بيت. وەسيەت ل سەر مرۆڤى واجبە هەكە مافەك ل سەر بيت يان ل دەف بيت و بزانيت هەكە وەسيەت نەكەت ئەو ماف بەرزە ببيت، وەكى هەكە زەكات ل سەر بيت و نەدابيت يان دەينێ ئێكى ل سەر بيت و كەس نەزانيت يان ئەمانەتێ ئێكى ل دەف بيت، د ڤى كراسيدا ل سەر وى واجبە ئەو وەسيەتێ بكەت دا ئەڤ مافە بەرزە نەبيت، و حەرامە هەكە ئنيەت بيت ستەمێ د وەسيەتا خۆدا بكەت، بۆ نموونە: بڤێت هندە ميراتخۆرێت خۆ يێت هەژى زرباركەت، و موستەحەبە هەكە وەسيەتا خێرێ بكەت پشكەكا مالێ خۆ بكەتە د رێكێت خێرێدا، و مەكروهە هەكە كێم مال هەبيت و ميراتخۆرێت وى يێت هەژار و پێدڤى بن، و يا موباحە هەكە وەسيەتا پشكەكا مالێ خۆ بۆ زەنگينەكى وەسيەت بكەت چونكى زەنگين پێدڤى نينە، و خودێ چێتر دزانيت.
