ب / ئيسلام دينێ خودێيه، و هه‌ر ره‌خێ تو به‌رێ خۆ بده‌يێ ژ جوانيێ پێڤه‌تر تو نابينى، و خودێ چو فه‌رمان و حوكم نه‌كرينه نه د جوان بن و د خێرا مرۆڤاندا نه‌بيت، ژ وان فه‌رمانان: پاك و پاقژى و جوانى و جوانكاريه ئه‌مرێ مه يێ هاتيه‌كرن ئه‌م رێزگرتنا پرچا خۆ بكه‌ين و خه‌ما هه‌ژى ژێ بخۆين و قژه‌ڤژ و قرێژى و بێ سه‌روبه‌ر نه‌به‌رده‌ينه سه‌ر ملێت خۆ، و ئيسلام دبێژيته مه كاروبار و ئه‌حكام و فه‌رمانێت خودێ هه‌مي د جوانن و خودێ حه‌ژ جوانيێ دكه‌ت هه‌روه‌كى د حه‌ديسا دورستدا. ڤێجا پاقژكرن و جوانكرنا پرچێ ژ رێنمايى و ئاراسته‌يێت ئيسلامێيه، و هه‌ركه‌سێ پرچه‌ك هه‌بيت دويف رێنمايێت ئيسلامێ دڤێت ده‌ستا ژێ به‌رنه‌ده‌ت و خه‌مساريێ تێدا نه‌كه‌ت.
پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) هه‌روه‌كى ئه‌بو داوود و حاكم ژ ئه‌بى هوره‌يره (خودێ ژێ رازى بيت) ڤه‌دگوهێزن، دبێژيت: ((هه‌ركه‌سێ پرچ هه‌بيت بلا قه‌درێ وێ بگريت)). و د ريوايه‌ته‌كێدا گۆتێ قه‌درگرتنا وێ چاوايه گۆت: ((هه‌رۆ شه‌كه‌ت و دوهنده‌ت)) و پێغه‌مبه‌رێ خودێ (سلاڤێت خودێ لێ بن) هندى هند گرنگى و خه‌مخۆرى ددا پرچى.. جاره‌كێ زه‌لامه‌كێ سه‌ر و رهێت وى قژه‌ڤژ و نه‌شه‌كرى هاته د مزگه‌فتێڤه پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لێ بن) ئيشاره‌ت دايێ ئانكو ده‌ركه‌ڤه و ب ڤان سه‌ر و رهێت قژه‌ڤژڤه نه‌هێى ده‌ف مه، تێگه‌هشت مه‌خسه‌دا پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لێ بن) چيه، ده‌ركه‌فت چۆ سه‌ر و رهێت خۆ چێكرن و شه‌كرن و جوانكرن و زڤرى، ئينا پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لێ بن) ده‌ستويريا وى دا و گۆت: ما ئه‌ڤه چێتر نينه ئێك ژ هه‌وه بهێت سه‌ر قژه‌ڤژ دێ بێژى شه‌يتانه، هه‌روه‌كى پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) ئيشاره‌تێ دده‌ته ئايه‌تا قورئانێ ئه‌وا دارا زه‌قوومێ وه‌كى سه‌رێ شه‌يتانا وێنه‌دكه‌ت ((طَلْعُهَا كَأَنَّهُ رُءُوسُ الشَّيَاطِينِ)) دارا زه‌قوومێ ئه‌وا خودێ كريه به‌لا و نه‌خۆشى بۆ گاوران، ئه‌و دارا ژ بنێ دۆژه‌هێ ده‌ردكه‌ڤيت. فێقيێ وێ، هندێ كرێته دێ بێژى سه‌رێت شه‌يتانانه.
ديسا هاتيه ڤه‌گوهاستن ئه‌بو قه‌تاده‌يآ ئه‌نسارى (خودێ ژێ رازى بيت) گۆته پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لێ بن): يا پێغه‌مبه‌رێ خودێ.. من پرچه‌كێ هه‌ى دگه‌هيته سه‌ر ملێت من ئه‌ز شه‌كه‌م؟ پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لێ بن) گۆتێ: ((به‌لێ شه‌كه و قه‌درێ وى ژى بگره)) ئانكو پاقژيا وى راگره. جابر(خودێ ژێ رازى بيت) دبێژيت: ئه‌بو قه‌تاده پشتى هنگى رۆژێ دوو جار شه‌دكر و دوهن دكر. و قه‌درگرتنا پرچى نه د هندێرايه هه‌ر مويه‌كێ سپى كه‌فته سه‌رێ وى يان رهێت وى بينيته ده‌رێ يان ب خه‌م بكه‌ڤيت. هاتيه ڤه‌گوهاستن ئيبراهيم پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لێ بن) ده‌مێ مويێ ئێكێ يێ سپى د سه‌رێ خۆرا ديتى گۆت: يا خودێ ئه‌ڤه چيه؟! گۆتێ: ئه‌ڤه رێز و حورمه‌ته، ئينا گۆت: يا خودێ رێز و حورمه‌تان ل من زێده‌كه.
ئه‌نه‌س (خودێ ژێ رازى بيت) دبێژيت: پێغه‌مبه‌رێ خودێ (سلاڤێت خودێ لێ بن) گۆت: ((ب راستى خودێ مه‌زن و ب هێز شه‌رم ژ به‌نده‌يێ خۆ و به‌نده‌يا خۆ دكه‌ت د ئيسلامێدا پير ببن (مويێت سپى بكه‌ڤنه سه‌رێت وان) پاشى وان ئيزا بده‌ت، و خودێ مه‌زن ژ مه‌زن راگرتنا خۆ يا كريه ئه‌و تو قه‌درێ وى بگري يێ مويێت وى د ئيسلامێدا سپى بووين، دبێژيت: ژ مه‌زنگرتنا خودايێ مه‌زنه، قه‌درگرتنا موسلمانێ خودان مويێت سپى، و قه‌درگرتنا هه‌لگرێ قورئانێ (خوانده‌ڤانێ قورئانێ) يێ نه‌يێ توند تێدا (يێ كوير نه‌چۆبيته تێدا و ژ تخويبێت وێ يێت دورست ده‌رباز نه‌بووى) و نه‌يێ سست و پشتا خۆ دايه خواندنا وێ (مه‌خسه‌د دڤێت دگه‌ل قورئانێ و د هه‌مى كار و باراندا مرۆڤ يێ ناڤنجى بيت) و قه‌درگرتنا خودان ده‌سهه‌لاتێ دادپه‌روه‌ر. ديسا پێغه‌مبه‌رێ خۆشتڤى (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: ((مويێت سپى نه‌ئيننه ده‌ر، ب راستى ئه‌و رۆناهيا موسلمانينه رۆژا قيامه‌تێ)). و د ريوايه‌ته‌كا ديدا دبێژيت: ((هه‌ركه‌سێ مويه‌كى د ئيسلامێدا سپيكه‌ت دێ خێره‌ك بۆ پێ هێته نڤێسين و گونه‌هه‌ك بۆ پێ هێته ژێبرن و ده‌ره‌جه‌ك بۆ پێ هێته بلندكرن)).
ژبه‌ر ئه‌ڤا بۆرى دڤێت ئه‌م ب خه‌م نه‌كه‌ڤين ده‌مێ مويێت سپى دكه‌ڤنه سه‌ر و رهێت مه، و هه‌كه زێده‌بوون و كرێت بوون دورسته بێنه گوهراندن ب هه‌ر ره‌نگه‌كێ هه‌بيت.. ره‌ش تێ نه‌بيت جهێ ئختيلافێيه د ناڤبه‌را زاناياندا، و هه‌مى ره‌نگێت دى دورستن چ خه‌نا بيت چ مه‌عجوين بن زه‌ر، سۆر، هه‌ر ره‌نگآ هه‌بيت. خودانێت سونه‌نا (ترمزى و نه‌سائى و ئه‌بو داوود و ئبن ماجه) ژ ئه‌بى زه‌رِى ڤه‌دگێرن: باشترين تشت هوين ڤآ سپياتيێ پێ ڤه‌شێرن خه‌نا و كه‌تمه، و كه‌تم ره‌نگه‌كێ گيايه ره‌نگێ ره‌ش دده‌ت هه‌كه دگه‌ل خه‌نايێ هاته تێكه‌لكرن ره‌نگآ (قورمزى) ره‌ش و سۆر تێكه‌لكرى دده‌ت. و ئه‌بو به‌كرى (خودێ ژێ رازى بيت) هه‌ردوو تێكه‌ل دكرن و ب كار دئينان. و عومه‌رێ كورآ خه‌تابى (خودێ ژێ رازى بيت) خه‌نا تنێ ب كار دئينا.
دمينيت ئه‌م حوكمێ بۆياغا ره‌ش دياركه‌ين كا بۆچۆنا ب هێزتر كيژكه ئه‌وا دبێژيت دورسته بێته ب كارئينان يان يا دبێژيت نه‌دورسته. گه‌له‌ك زانا وه‌كى مه گۆتى دبێژن نه‌دورسته و ئه‌و پالپشتيا ڤان ده‌ليلا ده‌كه‌ن:
ئێك: ڤه‌كرنا مه‌كه‌هآ بابێ ئه‌بو به‌كرى ئينا ده‌ف پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لێ بن) سه‌ر و رهێت وى وه‌كى گيايێ سوغامێ بوو (گيايه‌كه ئه‌و و گولا خۆ سپينه) ئينا گۆت: ((ببه‌ن بلا ژنكێت وى سه‌ر و رهێت وى بگوهۆرِن و ژ ره‌شى دويربێخن)). دبێژن ئه‌ڤه به‌لگه‌يه ره‌نگێ ره‌ش نه‌يێ دورسته ژبه‌ر هندێ پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لێ بن) گۆت: ژ ره‌نگێ ره‌ش دويربێخن. به‌لێ ئه‌ڤێت دبێژن ره‌نگێ ره‌ش دورسته هۆسا به‌رسڤێ دده‌ن، ئێك: ده‌ف چه‌ند ڤه‌گێرێت حه‌ديسێ هاتيه (وجنبوه) ئانكو وى ژ ره‌نگێ ره‌ش دويربێخن.. نه خۆ ژ ره‌نگێ ره‌ش دويربێخن، چونكى ئه‌و د ژيه‌كيدا بوو نه هه‌ژى و لائيقى وى بوو ئه‌و بۆياغا ره‌ش ب كار بينيت، هۆسا هه‌ركه‌سێ د ڤى ژى و عومريدا بيت بۆياغا ره‌ش بۆ وى نه‌دورسته، و به‌لگه‌يێ پتر ڤێ بۆچۆنێ ب هێز دئێخيت ئێك ژ ڤه‌گێرێت حه‌ديسێ كو موحه‌ممه‌د بن شهابێ زوهرى يه دبێژيت: مه ره‌نگێ ره‌ش ب كار دئينا هندى ئه‌م د گه‌نج، پشتى ددان كه‌فتين و لام قورمچين مه ره‌نگآ ره‌ش هێلا، ئه‌ڤه دياردكه‌ت هه‌تا ئێك ژ ڤه‌گێرێت حه‌ديسآ تێ دگه‌هشت مه‌خسه‌دا پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لێ بن) نه‌ئه‌وه ره‌نگێ ره‌ش يێ حه‌رامه ژبه‌ر هندێ ژێ دويربێخن به‌لێ نه‌لائيقى ژيێ ويه، ڤێجا هه‌ركه‌سێ دگه‌ل ژيێ وى نه‌هێت و نه‌لائيق بيت ژن بيت يان زه‌لام نه‌دورسته.
دوو: دبێژن پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) هه‌روه‌كى ئه‌بو داوود ژ ئبن عه‌باس ڤه‌گوهاستى، دبێژيت: (يكون قوم يخضبون في آخر الزمان بالسواد كحواصل الحمام لا يريحون رائحه الجنة) ئانكو هنده‌ك دێ دويماهيا زه‌مانى ب ره‌شى گوهۆرن وه‌كى به‌رچلكێت كۆتران بێهنا به‌حه‌شتێ ناچيته وان، و ئه‌ڤه به‌لگه‌يه‌كێ ئاشكرايه ل سه‌ر حه‌راميا ره‌نگێ ره‌ش. ب ئه‌ڤا خوارێ ئه‌ڤێت ره‌نگێ ره‌ش دورست دكه‌ن به‌رسڤێ ل سه‌ر ڤى به‌لگه‌ى دده‌ن:
ئێك: ئه‌ڤ حه‌ديسه يا لاوازه چونكى (عه‌بدلكه‌ريمێ كورێ ئه‌بو مه‌خاريق ئه‌بو ئومه‌يه) يێ د رێكا هاتنا حه‌ديسێدا و يێ زه‌عيفه هه‌روه‌كى ئبن جوزى ڤێ دبێژيت، هه‌رچه‌نده حافزێ مونزرى و حافز ئبن حه‌جه‌ر هه‌ردوو: دبێژن ئبن جوزى يێ خه‌له‌ت بووى، چونكى عه‌بدلكه‌ريمێ كورێ مالكيه د رێكا هاتنا ڤێ حه‌ديسێدا هاتى، و ئه‌و يێ باوه‌رپێكريه، و حه‌ديسێت وى د بوخارى و موسلمێدا هاتين، به‌لێ دگه‌ل كو حه‌ديس يا دورسته.. نه‌به‌لگه‌يه ل سه‌ر حه‌راميا ره‌نگێ ره‌ش، به‌لكى دياركرنه سالۆخه‌ت و ره‌وشا هنده‌كانه دێ دويماهيا زه‌مانى ب ڤى ره‌نگى بن، و ئه‌ڤه هندێ ناگه‌هينيت ره‌ش يێ حه‌رامه چونكى زه‌مانێ ئێكێ ره‌نگێ ره‌ش يێ هاتيه ب كارئينان، ژ وان: سه‌عدێ كورێ ئه‌بى و قاسى و هه‌ردوو نه‌ڤيێت پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لێ بن) حه‌سه‌ن و حوسێن، ئه‌ڤه به‌لگه‌يه مه‌خسه‌دا حه‌ديسێ دياركرنا ره‌وشا هنده كه‌سانه كو دێ بنه جه‌هنه‌مى نه دياركرنا هندێيه چو زه‌مانان ناهێته ب كارئينان زه‌مانێ دويماهيێ نه‌بيت و ئه‌و ژى يآ حه‌رامه.
سێ: پالپشتيا سێ حه‌ديسێت دى دكه‌ن ئه‌و ژى ئه‌ڤه‌نه:
1 ـ پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: (غيروا الشيب ولا تقربوه السواد) سپياتيێ ب گوهرن و نێزيكى ره‌شى نه‌بن.
2 ـ پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: (من خضب بالسواد سود الله وجهه يوم القيامه) يێ ب ره‌شاتيێ بوياغ بكه‌ت خودێ دێ رويێ رۆژا قيامه‌تێ ره‌شكه‌ت.
3 ـ پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: (الصفره خضاب المؤمن والحمره خضاب المسلم والسواد خضاب الكافر) زه‌راتى بوياغا باوه‌ريدارى يه و سوراتى بوياغا موسلمانيه و ره‌شاتى بوياغا گاوريه.
4 ـ پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: (من غير البياض بالسواد لم ينظر الله إليه) يێ سپياتيێ ب ره‌شاتيێ ب گوهرينيت خودێ به‌رێ خۆ نا ده‌تێ.
به‌لێ ئه‌ڤ هه‌رچار حه‌ديسه د لاوازن و كار پێ ناهێته‌كرن، پشتى ئه‌ڤا بۆرى هه‌ميێ ئه‌ز دبێژم: ئيسلامێ به‌رێ مه يێ دايه پاك و پاقژي و سه‌رشه‌كرنێ و قه‌درێ پرچ گرتنێ و نه‌هه‌لكێشانا مويێت سپى، چونكى رێزگرتنه و رۆژا قيامه‌تێ بۆ مرۆڤى رۆناهيه، به‌لێ دورسته بێته گوهۆرين چ ب خه‌نايێ يان بۆياغێ و ب هه‌ر ره‌نگه‌كێ هه‌بيت ژبلى ره‌نگێ ره‌ش كو جهێ جودابوونێيه د ناڤبه‌را زاناياندا، بۆچۆنا ب هێزتر دورسته ب ڤان مه‌رجان، ئێك: بۆياغ يا دوهنى نه‌بيت وه‌كى بۆياغا نوينۆكان، ناڤبره‌كێ دورستكه‌ت و نه‌هێليت ئاڤ بگه‌هيته مويان، دوو: بۆ حيلێ نه‌بيت كچ ب كار بينيت دا خواستيێ وێ چ ژ ژيێ وێ نه‌زانيت يان كور ب كار بينيت بۆ حيلێ ده‌مێ بۆ خۆ دچيته پێش ئێكێ دا نه‌زانن عه‌مرێ وى چه‌نده، سێ: ژيێ وى يێ وه‌سا نه‌بيت نه‌لائيق و هه‌ژى وى نه‌بيت، و خودێ چێتر دزانيت.
