ب / جاره‌كێ هه‌كه دوعا يا راست و دورست بيت و ب مه‌رجێت خۆڤه هاتبيته‌كرن، دوعا نينه هه‌كه نه‌قه‌بويل ببيت، به‌س هه‌كه نه‌قه‌بويل بى خه‌له‌تيه‌كا د ويدا يان د دوعايا ويدا هه‌ى و بۆ ڤى مرۆڤى ئه‌وێ دوعا دكه‌ت و دوعايێت وى قه‌بويل نه‌بن دبێژين:
ئێك: دڤێت تو بزانى دوعا نينه قه‌بويل نه‌بيت، به‌لێ قه‌بويلكرنا دوعا ب سێ ره‌نگانه:
ره‌نگێ ئێكێ: كا ته چ دوعا كريه هه‌ر ئه‌و دێ بۆ ته ب جه ئێت و ئه‌و دێ بۆ ته چێ بيت، و هنگى دڤێت تو شوكرا خودێ بكه‌ى كو دوعايا ته قه‌بويلكرى.
ره‌نگێ دووێ: ئه‌و داخوازا ته كرى و هه‌وجه‌ييا ته بلندكرى، خودێ دێ شوينا وێ هه‌وجه‌يێ يا ته بلندكرى بۆ ته قه‌تينيت كو ئه‌و هه‌وجه‌يى بۆ ته ژ وێ چێتره، يا ته داخوازكرى و ڤياى، چونكى خودێ چێتر خێرا ته دزانيت ((وَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَعَسَىٰ أَن تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ)) دبيت هه‌وه تشته‌ك نه‌ڤێت و ئه‌و ب خۆ يا باش بيت بۆ هه‌وه، و دبيت هوين حه‌ژ تشته‌كي بكه‌ن، و ئه‌و ب خۆ خرابى بيت بۆ هه‌وه و خودێ دزانيت كا خێرا هه‌وه د چ دايه و هوين نوزانن.
ره‌نگێ سيێ: بۆ ته دهێليت بۆ رۆژا قيامه‌تێ و دكه‌ته د ته‌رازيا ته‌دا و ته‌رازيا ته يا خێرا پێ گران دكه‌ت.
و راستيا ڤێ چه‌ندێ حه‌ديسا پێغه‌مبه‌رێ خۆشتڤى (محمد) (سلاڤێت خودێ لێ بن) ديار دكه‌ت وه‌ختێ دبێژيت: ((نينه موسلمانه‌ك دوعايه‌كێ ژ خودێ مه‌زن بكه‌ت گونه‌ه و برِينا مرۆڤانيێ تێدا نه‌بيت، هه‌كه خودێ ئێك ژ سێ تشتان به‌رانبه‌ر نه‌ده‌تێ: يان دێ له‌زێ ل دوعايا وى كه‌ت وه‌كى وى خواستى ده‌تێ، يان دێ بۆ هێليت بۆ رۆژا قيامه‌تێ، يان دێ پێ نه‌خۆشيه‌كا وه‌كى وێ ژێ ده‌ته پاش)) ئينا سه‌حابيان گۆت: پا ئه‌م دێ گه‌له‌ك دوعايان كه‌ين؟ ئينا پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لێ بن) گۆت: ((خودێ دێ پتر ده‌ته هه‌وه)). ئيمام ئه‌حمه‌د و ترمزى ڤه‌گێرايه. ڤێجا ژبه‌ر هندێ دڤێت چو جاران مرۆڤ دوعا نه‌هێليت، چونكى دوعا نينه به‌لاش بچيت.
دوو: باشه كى دبێژيت: ئه‌و تشتێ مرۆڤ دخوازيت و دوعا بۆ دكه‌ت خێرا مرۆڤى تێدايه، خودێ چێتر دزانيت كا خێرا مرۆڤى د چ دايه، و هه‌ر ژبه‌ر هندێ ژى خودێ ئه‌مر دكه‌ت ((وَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَعَسَىٰ أَن تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ)) و ئه‌ڤ چه‌نده چه‌ند جاران بۆ هه‌ميان چێبوويه، مه داخوازا تشته‌كي كريه و ئه‌م ب هه‌مى دلێ خۆ دگه‌ل بووينه، پاشى ئه‌م په‌شێمان بووينه. ڤێجا ژبه‌ر هندێ دبيت گه‌له‌ك تشتان ئه‌م دێ خوازين و دوعا بۆ كه‌ين و ئه‌م نوزانين كا پاشه‌رۆژێ ئه‌و تشت د خێرا مه‌دايه ئان نه؟ و خودێ چێتر دزانيت و خێرا ته دڤێت بۆ ته ب جه نائينيت، ژبه‌ر هندێ دڤێت كا خودێ چ بۆ ته ڤيايه و نڤێسايه دڤێت تو يێ پێ رازى بى، و دڤێت نموونه‌يا نه‌ساخى دگه‌ل دوختۆرى به‌رچاڤێ مه هه‌ميان بيت. نه‌ساخ دێ هنده ره‌نگێت ده‌رمانى ژ دوختۆرى خوازيت، به‌لێ دوختۆر دێ وى ده‌رمانى ده‌تێ يێ د خێرا ويدا، نه ئه‌و ده‌رمانێت وى خواستين چونكى دوختۆر چێتر ژ وى دزانيت كا چ بۆ وى يێ باشه و چ نه.
هه‌روه‌سا وه‌ختێ تو دوعايێ دكه‌ى خودێ چێتر ژ ته دزانيت كا ئه‌و تشتێ ته خواستى د خێرا ته‌دايه ئان نه و دێ وێ كه‌ت يا ئه‌و دزانيت نه‌يا تو دخوازى.
سێ: وه‌ختێ دوعا ته قه‌بويل نه‌بيت دڤێت تو به‌راهيێ به‌رێ خۆ بده‌يه خۆ، و ل خۆ بزڤرى كا بۆچى دوعايێت ته قه‌بويل نابن، ئه‌رێ چ كێماسى د ته‌دا هه‌يه؟ و كا ئه‌و چ تشته ل ده‌ف ته د رێكا قه‌بويلكرنێدا دراوه‌ستيت، چونكى خودێ مه‌زن ئه‌مر دكه‌ت: ((وَمَا أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِكَ)) ئانكو: چ نه‌خۆشيا بگه‌هيته ته هه‌ر ژ ته ب خۆيه، ڤێجا ژبه‌ر هندێ هويرك و ل سه‌ر خۆ به‌رێ خۆ بده خۆ، و ل خۆ بزڤره و به‌رێ خۆ بده گونه‌هێت خۆ و بزانه ئێك ژ سزايێت گونه‌هێ يێت دنيايێ به‌رى يێت ئاخره‌تێ ئه‌ڤه‌يه: دكه‌ڤيته به‌ر دوعايێ و ناهێليت قه‌بويل ببيت. چونكى دبيت دوعايا ته ژ له‌شه‌كێ گونه‌هكار بلند بيت يان ژ له‌شه‌كێ ب حه‌رامى مه‌زن بووى ڤێجا چاوا دێ قه‌بويل بيت؟! پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: ((چو تشت قه‌ده‌رێ ناده‌ته پاش دوعا نه‌بيت، و چو ژى درێژ ناكه‌ت باشى نه‌بيت، و ب راستى مرۆڤ ژ رزقێ خۆ دبيت ژبه‌ر وێ گونه‌ها وى كرى)). ئيمام ترمزى ڤه‌گێرايه.
چار: به‌رێ خۆ بده خوارن و ڤه‌خوارنا خۆ كا حه‌رام تێكه‌ل نه‌بوويه، چونكى يێ بڤێت دوعايێت وى قه‌بويل ببن دڤێت باش يێ هشيار بيت، و ب چو ره‌نگان تێكه‌لى حه‌رامى نه‌بيت، و چو هێجه‌تا بۆ خۆ نه‌گريت بێژيت: سويكا ئه‌ڤرۆ و شۆلێ ئه‌ڤرۆ يێ وه‌لێهاتى، هه‌كه مرۆڤ ده‌رگه‌هێت حه‌رامى نه‌قوتيت مرۆڤ ناژيت. ب راستى ئه‌ڤه ژ بانگ و ئاوازێت شه‌يتانينه، خوارنا حه‌رامى عيباده‌تێ مرۆڤى پويچ دكه‌ت و دوعايێت مرۆڤى ژى. پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) ـ پشتى سه‌عدێ كورێ ئه‌بى وه‌قاسى گۆتيێ بۆ من دوعا بكه ئه‌ز ژ وان بم يێت خودێ دوعايێت وان قه‌بويل دكه‌ت ـ دبێژيت: ((سه‌عد.. خوارنا خۆ حه‌لالكه، دێ ژ وان بى يێت دوعايێت وان قه‌بويل دبن، ئه‌ز ب وى كه‌مه يێ جانێ موحه‌ممه‌دى د ده‌ستێ ويدا زه‌لامێ هه‌ى پاريه‌كى ب تنێ ژ حه‌رامى دهاڤێژيته د زكێ خۆدا چل رۆژان ژێ ناهێته قه‌بويلكرن، و هه‌ر به‌نده‌يه‌كێ گۆشتێ وى ب حه‌رامى و ب سه‌له‌فێ (ريبايێ) راببيت ئاگر هه‌ژى ويه)). ئيمام ئبن مرده‌وه‌يهى ڤه‌گێرايه.
باش به‌رێ خۆ بدێ هه‌ى خودان باوه‌ر كا حنێرا پاريه‌كي ب تنێ ژ حه‌رامى چه‌نده؟! ناهێليت عيباده‌ت و دوعايێت مرۆڤى د چل رۆژاندا بلند ببن و بێنه قه‌بويلكرن، پا تو چ دبێژى بۆ وى يێ د ناف حه‌راميدا خه‌ندقى؟! و چو شك تێدا نينه قه‌بويلكرنا دوعا كه‌ره‌مه‌كا زێده‌يا مه‌زنه، هه‌چيێ ژێ زرِباربوو و ژێ بێ پشك و باربوو، ب راستى ئه‌و ژ خێر و كه‌ره‌مه‌كا مه‌زن بێ باربوو، چونكى دوعا ل ده‌ف خودێ زێده يا ب قه‌دره، و به‌سه تو بزانى پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: ((قه‌درترين عيباده‌ت ل ده‌ف خودێ دوعايه)). ئيمام ترمزى و ئبن ماجه ڤه‌گێرايه. و چونكى دوعا به‌لا و نه‌خۆشيێت مه‌زن يێت هاتين و نه‌هاتين ژ مرۆڤى دده‌ته پاشى.
و ل سه‌ر ڤێ پێغه‌مبه‌رێ خۆشتڤى ئه‌مر دكه‌ت: ((زه‌لامێ هه‌ى يێ وه‌غه‌ردرێژه و سه‌ر قژه‌ڤژ و تۆزكيه، ده‌ستێت خۆ بلند دكه‌ته عه‌سمانى خودێ وۆ.. خودێ وۆ.. و خوارنا وى يا حه‌رامه و ڤه‌خوارنا وى يا حه‌رامه و جلكێ وى يێ حه‌رامه، و ب حه‌رامى يێ رابووى، ڤێجا ما چاوا دێ ژێ هێته قه‌بويلكرن)). ئيمام موسلم و ئيمام ئه‌حمه‌د ڤه‌گێرايه.
پێنج: به‌رێ خۆ بدێ گاڤا تو دوعايێ دكه‌ى كا دلێ ته يێ چاوايه؟ و كا ب راست و دورستى دگه‌ل خودێيه؟ و ترسا خودێ ب دورستى تێدا هه‌يه ئان نه؟ و كا تو هه‌ست ب مه‌زناتيا خودێ ب راست و دورستى دكه‌ى ئان نه؟ چونكى خودێ دوعا ژ دلێ بێ ئاگه‌ه و هاى ژ خۆنه قه‌بويل ناكه‌ت، راسته دوعا ده‌رمانه‌كێ كاريگه‌ره و يێ ب هێزه، به‌لێ بێ ئاگه‌هيا دلى هێزا وى لاواز دكه‌ت هه‌روه‌كى حه‌رامى هێزا دوعايێ لاواز دكه‌ت. (عه‌بدوللايێ كورێ ئيمام ئه‌حمد)ى ژ بابێ خۆ ڤه‌دگوهێزيت (خودێ ژێ رازى بيت)، دبێژيت: (نه‌خۆشى و به‌لايه‌ك گه‌هشته ئيسرائيليان، ئينا ده‌ركه‌فتنه‌كێ ده‌ركه‌فتن ـ دا پێكڤه بۆ خۆ دوعا بكه‌ن ـ خودێ وه‌حى بۆ پێغه‌مبه‌رێ وان هنارت كو بێژيته وان: هوين ب له‌شێت پيس (گونه‌هكار) ده‌ركه‌فتينه ده‌شتێ، و هوين هنده ده‌ستان بلند دكه‌نه من، يێت هه‌وه خوين پێ رژتين، و هه‌وه خانيێت خۆ پێ تژى حه‌رامى كرين، و پشتى كه‌ربا من ل سه‌ر هه‌وه زێده‌بووى، ژ نوى دبيته لاڤلاڤا هه‌وه. چو بۆ هه‌وه ژ من زێده نابيت دويركه‌فتنا هه‌وه ژ من نه‌بيت. پسيار ژ ئيبراهيمێ كورێ ئه‌دهه‌مى (خودێ ژێ رازى بيت) هاته‌كرن: بۆچى ئه‌م دوعا دكه‌ين ژ مه ناهێنه قه‌بويلكرن؟ گۆت: چونكى هه‌وه خودێ نياسى و هه‌وه گوهداريا وى نه‌كر، و هه‌وه پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) نياسى و هوين دويف رێكا وى نه‌چۆن، و هه‌وه قورئان نياسى و هه‌وه كار پێ نه‌كر، و هه‌وه كه‌ره‌م و نيعمه‌تێت خودێ خوارن و هه‌وه شوكرا وى نه‌كر، و هه‌وه به‌حه‌شت زانى به‌لێ هه‌وه رێكا وێ نه‌گرت، و هه‌وه جه‌هنه‌م زانى و هوين ژێ نه‌ره‌ڤين، و هه‌وه شه‌يتان نياسى و هه‌وه شه‌رِێ وى نه‌كر و هوين دگه‌ل رێككه‌فتن، و هه‌وه مرن زانى و هه‌وه كارێ خۆ بۆ نه‌كر، و هه‌وه مرى ڤه‌شارتن و هه‌وه ده‌رس و چامه بۆ خۆ ژێ نه‌گرتن، و هه‌وه عه‌يب و كێماسيێت خۆ هێلان و هوين ب كێم و كاسيێت خه‌لكيڤه مژويل بوون.
شه‌ش: به‌رێ خۆ بدێ كا تو د راستا فه‌رمانێت خودێدا يێ چاوانى، ئه‌رێ تو به‌ر ئه‌مرێ خودێڤه يێ راوه‌ستيايى ئان نه؟ ئه‌رێ تو رێز و ته‌قديرێ دده‌يه ئه‌حكام و تخويبێت خودێ؟ ئان ژى دده‌يه ب كريار، و گۆتنێت خۆ دديه سه‌ر؟ و بزانه مه‌رجێ قه‌بويلكرنا دوعايێ ئه‌وه تو ژى به‌ر ئه‌مرێ خودێڤه يێ راوه‌ستياى بى و نه‌ده‌يه سه‌ر فه‌رمان و ئه‌مرێت وى، چونكى ئايه‌تا قورئانا پيرۆز ڤێ چه‌ندێ باش ديار دكه‌ت: ((وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ)) موجاهد (خودێ ژێ رازى بيت) دبێژيت: ئانكو: بلا ئه‌و دويف ئه‌مرێ من بهێن وێ بكه‌ن ئه‌وا ئه‌ز ژێ دخوازم و فه‌رمانا وان پێ دكه‌م ژ گوهداريێ و باوه‌رى پێ ئينانێ.
حه‌فت: به‌رێ خۆ بدێ كا دوعايا ته چ ره‌نگه، كا گونه‌ه تێدايه ئان نه؟ و كا ئه‌و دوعا تو دكه‌ى يا دورسته ئان نه؟ يان كا تو ب دورستى دوعايێ دكه‌ى؟ پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: ((به‌رده‌وام دوعايێت به‌نده‌يان دێ هێنه قه‌بويلكرن هندى دوعا ب گونه‌هێ و خرابيێ و برِينا مرۆڤانيێ نه‌هێته‌كرن)) ئيمام ئه‌حمه‌د ڤه‌گێرايه. و گونه‌ه هه‌ر تشته‌كێ خه‌له‌ت و نه‌دورست و خودێ ژێ نه‌رازى دگريت، ڤێجا به‌رێ خۆ بدێ كا دوعا ته ژ ڤى ره‌نگيه ئان نه؟ و برِينا مرۆڤانيێ، هه‌مى مافێن مرۆڤان دكه‌ڤنه به‌ر، ئه‌رێ ئه‌ڤ دوعايا تو دكه‌ى ژ ڤى ره‌نگى نينه؟ چونكى ئه‌گه‌ر ب ڤى ره‌نگى بيت دوعا ته گونه‌ه تێدا بيت، يان خوارنا مافێ ئێكي تێدا بيت، خودێ ژ ته قه‌بويل ناكه‌ت. و ديسا نابيت له‌ز ل قه‌بويلكرنا دوعايێ بێته‌كرن. پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: ((دوعايا هه‌وه دێ هێته قه‌بويلكرن هندى هوين له‌زێ لێ نه‌كه‌ن)) ئينا گۆتن: هه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ.. له‌زلێكرن چاوايه؟ ئينا گۆت: ((دێ بێژيت: من دوعا كرن و من دوعا كرن و من نه‌ديت دوعايێت من هاتنه قه‌بويلكرن، ڤێجا دێ وه‌ستيت و دوعا هێليت)). ئيمام بوخارى و موسلمى ڤه‌گێرايه. ڤێجا ئه‌گه‌ر به‌نده‌ى گۆت: من دوعا كرن، به‌لێ بۆ من قه‌بويل نه‌بين: خلاس وى دوعايا خۆ پويچ كر، و ب چو ره‌نگان دوعايا وى قه‌بويل نابيت، نه ئه‌و دوعايا كرى ژێ دهێته قه‌بويلكرن، و نه تشته‌كێ دى شوينێ چێدبيت، و نه خێر بۆ دهێنه نڤێسين، چونكى له‌زكرن و گۆتنا به‌نده‌ى ئه‌ڤ دوعايه قه‌بويل نه‌بوو دوعايان ژ ڤان هه‌رسێ ره‌نگێت قه‌بويلكرنێ دشۆت و رويت دكه‌ت، چونكى وه‌ختێ دبێژيت دوعايێت من قه‌بويل نه‌بوون ئه‌ڤه بێ هيڤيه و مرۆڤێت زێده گونه‌هكار و سته‌مكار پێڤه‌تر ژ ره‌حم و دلۆڤانيا خودێ بێ هيڤى نابن، هه‌روه‌كى خودێ مه‌زن ئه‌مر دكه‌ت: ((نَّهُ لَا يَيْأَسُ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ)) ئانكو: ب راستى كه‌س ژ ره‌حما خودێ بێ هيڤى نابيت ئه‌وێت گاور و سته‌مكار نه‌بن. ژبه‌ر هندێ دڤێت كه‌س بێ هيڤى نه‌بيت و چو وى ژ دوعايان نه‌ده‌ته پاش. سوفيانێ سه‌ورى دبێژيت: بلا چو مرۆڤى ژ دوعايێ نه‌ده‌ته پاش، و بێ هيڤى نه‌كه‌ت، چونكى خودێ دوعايا خرابترين چێكرى قه‌بويل كر، شه‌يتانى گۆت: خودێ وۆ.. من بهێله هه‌تا رۆژا قيامه‌تێ من نه‌مرينه، خودێ گۆتێ: تو يێ مۆله‌ت دايى. و بلا به‌نده دوعايا خۆ نه‌بێژيت: ئه‌گه‌ر ته ڤيا فلان تشتى بده من يان ڤێ دوعايێ ژ من قه‌بويل بكه. پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: ((ئه‌گه‌ر ئێكێ ژ هه‌وه دوعا كر بلا دوعا خۆ ڤه‌برِيت و نه‌بێژيت خودێ وۆ.. ئه‌گه‌ر ته بڤێت بده من، چونكى ب راستى كه‌س نينه خۆرتيێ ل خودێ بكه‌ت)) ئيمام ئه‌بو داوود ڤه‌گێرايه. و د ريوايه‌ته‌كا ديدا دبێژيت: ((بلا نه‌بێژيت: خودێ وۆ.. گونه‌هێت من ژێببه ئه‌گه‌ر ته بڤێت، خودێ وۆ.. دلۆڤانيێ ب من ببه ئه‌گه‌ر ته بڤێت))، و خودێ چێتر دزانيت.
