ب : به‌هیدان و روینشتن بۆ به‌هیێ، دو تشتێت ژێك جودانه، و دڤێت ئه‌م نه‌كه‌ینه ئێك، به‌هیدان سونه‌ته و ئه‌ڤه نه جهێ ژێك جودابونێیه و هه‌می زانا ئێكن كو به‌هیدان باشه و موسته‌حه‌به، و مرۆڤ خودان خێره، به‌لگه‌ژی پێغه‌مبه‌رێ خوشتڤی سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دڤه‌گێرا ئبن ماجه‌یدا دبێژیت: (ما من مؤمن يعزي أخاه بمصيبة إلا كساه الله سبحانه من حلل الكرامة يوم القيامة) نینه موسلمانه‌ك به‌هیێ ب به‌لایه‌كێ ل برایێ خۆ بده‌ت هه‌كه خودێ رۆژا قیامه‌تێ جلكێت قه‌ردرگرانیێ نه‌كه‌ته به‌ر. و دیسا دڤه‌گێرا بوخاری و موسلمیدا هاتیه ژ ئوسامێ كورێ زه‌یدی خودێ ژێ رازی بیت دبێژیت: كچه‌كا پێغه‌مبه‌ری سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن هنارته دوفرا و گۆتێ كوره‌كێ من مر وه‌ره ده‌ف مه، پێغه‌مبه‌رێ خوشتڤی سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن ئێك هنات سلا ڤان لێ بكه‌ت و بێژتێ: (إن لله ما أخذ وله ما أعطى، وكل عنده بأجل مسمى، فلتصبر ولتحتسب) ب راستی یێ خودێ بر یێ وییه، و یێ دا یێ وییه و هه‌رتشته‌كێ ل ده‌ف وی دویماهیكه‌كا خو یا هه‌ی بلا بێنا خۆ فره‌هكه‌ت و بۆ خۆ خێر حسێبكه‌ت.
و دڤێت بزانین به‌هی دان دبیت هنده جاران ببیته واجب د هنده كراس و ره‌وشاندا ئه‌وژی هه‌كه (صلة رحم) مرۆڤینی دڤابه‌را واندا هه‌بیت چونكی نه به‌هیدان رامان ئه‌وه هشكاتی و مرۆڤبرینیه و ئه‌ڤه یا حه‌رامه و رێكا به‌هیدانێ دزڤریته سه‌روبه‌رێ وی جهێ هه‌كه خازت ب چیته وێرێ دڤێت بچیت، ژ بلی هه‌كه ل جهه‌كێ دویر بیت و زحمه‌ته‌كا مه‌زن بۆ چێببیت هنگی تله‌فون جهێ چونی دبیت بگریت.
روینشتن ل جهه‌كێ تایبه‌ت بۆ به‌هیوه‌رگرتنێ جهێ ژێكجودابونێیه دناڤبه‌را زانایاندا كا دورسته یان نه :
بوچونا ئێكێ: روینشت بۆ به‌هیوه‌رگرتنێ مه‌كروهه و نه‌باشه، و ئه‌ڤه بۆچونا شافعیانه و حه‌نبه‌لیانه و گه‌له‌ك ژ مالكیان و هنده‌كان حه‌رام دانایه و به‌لگێ وان دوو تشته:
ئێك: جه‌ریڕێ كورێ عه‌بدوللاهی خودێ ژێ رازی بیت دبێژیت: (كُنَّا نَعُدُّ الاجْتِمَاعَ إِلَى أَهْلِ الْمَيِّتِ ، وَصَنِيعَةَ الطَّعَامِ بَعْدَ دَفْنِهِ : مِنْ النِّيَاحَةِ) مه كومبوبون ل ده‌ف خودانێ مری و چێكرنا زادی پشتی گوركرنا وی ژ پێگوتنێ ددانا و ئاشكرایه گریا تێكه‌لی پێگوتنێ یا حه‌رامه.
به‌رسڤ ل سه‌ر ڤی به‌لگه‌ی ب دوو ره‌نگان:
ئێك: ئه‌ڤ ڤه‌گێره یا له‌وازه و هه‌ر چه‌نده گه‌له‌كان دورست دانایه، وه‌كی: نه‌وه‌وی و شه‌وكانی و ئبن كه‌ثیری و هنده‌كێت دی، به‌لێ دارقوطنی و ئیمام ئه‌حمه‌د ئه‌ڤ ڤه‌گێره ب كێماسی زانیه چونكی هه‌شیمێ كورێ به‌شیری د زنجیرا ڤه‌گێرێدایه و یێ نیاسه ب ته‌دلیس و ئیرسالێ و هنده‌جاران ژ یێت نه‌نیاس و لاواز هه‌روه‌كی ئیمامێ زه‌هه‌بی ڤێ د (تذكرة الحفاظ) دا دبێژیت و ئیمام داود د كتێبا (مسائل الإمام أحمد رواية أبي داود السجستاني) دا دبێژیت: من پسیارا ڤێ ڤه‌گێرێ ژ ئیمام ئحمه‌د كر گوت چ بنیات بۆ نینه و دار قوطنی د(العلل) دا دبێژیت: دبیت ئه‌ڤ ڤه‌گێره ژ ته‌دلیسا هه‌شیمی بیت.
دوو: خو هه‌كه ئه‌م یا دوره‌سته‌ژی ب دانین مه‌خسه‌د پێ ئه‌و نینه روینشتن بۆ وه‌رگرتنا به‌هیان حه‌رامه و نه دورسته به‌لكی مه‌خسه‌د پێ ئه‌وه روینشتن و چێكرنا خورانێ ژ لایێ خودانێ مریڤه نه دورسته، ل سه‌ر خه‌ما خورا و نه‌خوشیا دلێ خورا مژیلی خوارنێ ژی ببن، ئه‌ڤه نه یا دورست و هه‌كه به‌س روینشتن بیت چ تێدا نینه.
به‌لگێ وان یێ دوویێ: كومبوون بۆ به‌هیوه‌رگرتنێ پێغه‌مبه‌ری سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن نه‌كریه و و هه‌ڤالێت وی ژی نه‌كریه و ئه‌ڤه رامانا هندێ دده‌ت روینشتن بۆ به‌هیوه‌رگرتنێ بیدعه‌یه و نه دورسته.
به‌رسڤ: روینشتن بۆ به‌هیوه‌رگرتنێ ژ كارێت عه‌ده‌ت و سه‌روبه‌رانه و نه ژ كارێت په‌رستنێ یه هه‌تا بیدعه ژێ بگریت و بنیاتێ رێزو سه‌روبه‌ر و عه‌ده‌تان دورستیه نه حه‌رامیه، پاشی به‌هیدان ژ كارێت باش و موسته‌حه‌ببه و چ رێك نینن نه‌خاسمه دڤی ده‌میدا ئه‌ڤ كاره بێته جهـئینان ب روینشتن و ب پێشوازیكرنا به‌هیداران نه‌بیت هوسا دیاردبیت روینشتن بۆ به‌هیوه‌رگرتنێ هاریكاره بۆ جهئینا سونه‌تێ.
بوچونا دویێ: روینشتن بۆ به‌هیوه‌رگرتنێ دورسته و ئه‌ڤه بوچونا هنده حه‌نه‌فیانه و هنده ملكیان و هنده حه‌نبه‌لیان و بۆ پشتراستیێ ب زڤره ڤان ژێده‌ران : (البحر الرائق (2/207) و مواهب الجليل (2/230)الإنصاف (2/565) ) و ڤه‌گێرا ئیمام ئه‌حمه‌د، حه‌نبه‌ل و خیلالی د ئینصافێدا ژێ ڤه‌گێرایه و خیلال دبێژیت: ئیمام ئه‌حمه‌د به‌هیا دای و یێ رونشتیه خارێ ژی بۆ به‌هیێ و ژ زانایێت هه‌ڤچه‌رخ یێت پشتگریا ڤێ بچونێ كری زانایێ ناڤداربنباز و موحه‌مه‌د موختارێ شه‌نقیطی و به‌لگه ل سه‌ر ڤێ بۆچونێ حه‌دیسا دایكا مه موسلمانانه بوخاری و موسلمی ڤه‌گێرایه، هه‌كه ژنه‌ك ژ خه‌لكێ وێ مربایه ژن ل ده‌ف كومدبوون و پاشی هه‌می به‌لاڤ دبوون كه‌سوكار و مروڤێت وان نه‌بن پاشی دا فه‌رمانێ ده‌ت شله‌ككا ئاری و سه‌ر بێژكێ چێكه‌ت وپاش ئاڤ گو‌شتی گه‌ل نانی چێكه‌ت و پاشی داو ێ شلێ ب سه‌رداكه‌ت و دا بێژتێ بخون من گول پێغه‌مبه‌ری بو سلاڤێت خودێ ل سه‌ر بن دگۆت: (التَّلْبِينَةُ مُجِمَّةٌ لِفُؤَادِ الْمَرِيضِ ، تَذْهَبُ بِبَعْضِ الْحُزْن ) شللا ته‌لبینێ دلێ نه‌ساخی ڤه‌دهه‌سێت و هنده خه‌مێ دبه‌ت. ئه‌ڤ حه‌دیسه یا ئاشكرایه وان روینشتن و كومبوون بۆ به‌هیوه‌رگرتنێ خراب نه ددیت چ ل مالا مری بیت، یان مالا ئێكێ دی بیت ل گه‌ل وان. و به‌لگه‌یێ دویێ ده‌مێ خالدێ كورێ وه‌لیدی خودێ ژێ رازیبیت مری، ژنیت بنه‌مالا وان ل جهه‌كێ كومبوون و دكرنه گری، گوتنه عومه‌رێ كورێ خه‌تابی ئێكه فریكه وان پاشڤه ببه‌ت نه‌كو ئاخفتنه‌كێ بێژن ته پێخوش نه‌بیت، ئینا گۆت: چ ل سه‌ر وان نینه ئه‌و روندكا بو بابێ سوله‌یمانی بیننه خوار هندێ ئاخێ ل سه‌ر سه‌رێ خۆ وه‌رنه‌كه‌ن و ده‌نگێ خۆ بلندنه‌كه‌ن. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ ڤه‌گێره ب رێكه‌كا دورست دموصونه‌فا عه‌بدوللره‌زاقی و ئیبن و ئه‌بی شه‌یبه‌دا هاتیه.
كورتیا فه‌رمانێ روینشتن و كومبوون بۆ به‌هیوه‌رگرتنێ دورسته و نه مه‌كروهه و نه حه‌رامه و ژ كارێت جڤاكی و كومه‌لایه‌تییه و نه ژ كارێت په‌رستنێیه هه‌تا بیدعه ژێ بگریت و بكه‌ڤیته به‌ر بیدعێ و ل گه‌ل وێ ژی یێ بۆچونا ئێكێ دورستتر بدانیت بۆ وی هه‌یه به‌لێ بلا كه‌سێ ژ بۆچونا دی نه‌ده‌ته پاش و خرابكار نه‌دانیت چونكی ئه‌ڤ پرسه دێ مینیت ژ پرسێت جوداهیدار و كه‌س نه‌شێت ئێكلا بكه‌ت دگه‌ل ڤێ ژی ئه‌ز بۆ چونا دویێ ب هێزتر و دورستتر ددانم و دبینم، و خودێ چێتر دزانیت.
