پرسێت هەڤچەرخ

13 پسیارا ژمارە

پ / جڤاك دڤێت چاوا به‌رآ خۆ بده‌ته‌ دانعه‌مران؟

ب / دڤێت چاڤدێريا دوو ته‌خان د جڤاكيدا بێته‌كرن، و ئه‌ڤه‌ ئه‌ركه‌ ل سه‌ر هه‌مى موسلمانان، و بێ جوداهي، نه‌خاسمه‌ ل سه‌ر كاربده‌ست و به‌رپرس و شۆله‌ژێيان. ته‌خا ئێكێ: ته‌خا به‌لنگاز و قه‌له‌نده‌ر و په‌ڕشكه‌ستى و لاوازان ژ هه‌ژار و ئێتيم و ژن و بيژنان، خودێ مه‌زن دبێژيته‌ پێغه‌مبه‌رێ خۆ: (وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَلاَ تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلاَ تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطًا) هه‌ى موحه‌ممه‌د تو سه‌برێ خۆ ل سه‌ر وان بكێشه‌، و وان نه‌هێله‌ ئه‌وێت سپێده‌ و ئێڤاران گازى خودێ خۆ دكه‌ن و خودێ خۆ دپه‌رێسن، و ب په‌رستن و گازيا خۆ، قايلبوون و رازيبوونا خودێ خۆ دڤێن، و به‌رێ خۆ ژ وان وه‌رنه‌گێڕه‌ چه‌ند د هه‌ژار و ده‌ست ته‌نگ بن بۆ هنده‌ كه‌نكه‌نه‌ و گره‌گران، و گوهێ خۆ نه‌ده‌ وى يێ مه‌ دلێ وى ژ بيرئينانا خۆ بێ ئاگه‌ه كرى، و ب دويف دلخوازيا خۆ كه‌فتى، و كارێ وى زێده‌ خرابيه‌. و د راستا ئێتيميدا دبێژيت: (فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلاَ تَقْهَرْ وَأَمَّا السَّآئِلَ فَلاَ تَنْهَرْ) هنديكه‌ سێويه‌ رسوا نه‌كه‌ و نه‌ئێشينه‌. و خواسته‌كى پاشڤه‌ نه‌به‌. و پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن د راستا بيژنێدا د ڤه‌گێرا بوخارى و موسلميدا ژ ئه‌بو هوره‌يره‌ دبێژيت: (السَّاعِي علَى الأَرْمَلَه‌ وَالمِسْكِينِ كَالمُجاهِدِ في سبيلِ اللَّه » وأَحْسُبهُ قال: « وَكَالْقائِمِ الَّذي لا يَفْتُرُ، وَكَالصَّائِمِ لا يُفْطِرِ) يێ په‌رگار و به‌رگه‌ريا بيژنێ و به‌لنگازى دكه‌ت وه‌كى جيهادكه‌رێ د رێكا خودێدايه‌. و يا ژ منڤه‌ گۆت: و وه‌كى وى يێ شه‌ڤێ ساخ دكه‌ت و نه‌هێليت، و رۆژيگرێ رۆژيێ نه‌خۆت. و د راستا هه‌ژاريدا د ڤه‌گێرا موسلميدا دبێژيت: (شَرُّ الطَّعَام طَعَامُ الْوليمةِ، يُمْنَعُها مَنْ يأْتِيهَا، ويُدْعَى إِلَيْهَا مَنْ يَأْبَاهَا، ومَنْ لَمْ يُجِبِ الدَّعْوةَ فَقَدْ عَصَى اللَّه ورَسُولُهُ) بێخێرترين خوارن، خوارنا مه‌عزوماتا ده‌واتێيه‌ ناهێلن يێت دهێنێ بێنێ؛ و يێت نه‌هێنێ دهێنه‌ خواستن، و يێ نه‌هێته‌ داخوازيێ (مه‌خسه‌د پێ يا ده‌واتێ و بێ عوزر) وى نه‌گوهداريا خودێ و پێغه‌مبه‌رێ وى كر. و د ريوايه‌تا بوخارى و موسلميدا هاتيه‌ ژ ئه‌بى هوره‌يره‌ خودێ ژێ رازی بیت: چونه‌ خوارنه‌ خوارنا مه‌عزوماتێ زه‌نگين بۆ دهێنه‌ گازيكرن و هه‌ژار دهێنه‌ هێلان. و موسعه‌بێ كورێ سه‌عدێ كورێ وه‌قاسى خودێ ژ هه‌ردوويان رازى بيت دبێژيت: (رأَى سعْدٌ أَنَّ لَهُ فَضْلاً علَى مَنْ دُونهُ، فقال النبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: هَل تُنْصرُونَ وتُرزقُونَ إِلاَّ بِضُعفائِكُم) سه‌عدى ديت وى قه‌دره‌ك ل سه‌ر يێت بن خۆدا يێ هه‌ى، ئينا پێغه‌مبه‌رێ خودێ سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن گۆت: ما هوين ب سه‌ر دكه‌ڤن و ب رزق دكه‌ڤن ب بێ چاره‌ و به‌لنگازێت خۆ نه‌بن. و د ڤه‌گێرا ئه‌بو داوودى ژ ئه‌بو ده‌ردائى خودێ ژێ رازی بیت هاتيه‌ پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دبێژيت: (ابْغونِي في الضُّعَفَاءَ، فَإِنَّمَا تُنْصرُونَ، وتُرْزقون بضُعفائِكُمْ) من بخوازن و نێزيكى من بن ب نێزيكبوونا خۆ ژ بێ چاره‌ و هه‌ژاران ب راستى هوين ب بێ چاره‌ و هه‌ژارێت خۆ ب سه‌ردكه‌ڤن و ب رزق دكه‌ڤن (ب به‌ره‌كه‌تا دوعايێت وان). و دراستا ژنێدا دبێژيت: (اللَّهُمَّ إِنِّى أُحَرِّجُ حَقَّ الضَّعيفينِ الْيَتِيمِ والمرْأَةِ ‌) يا خودێ ئه‌ز گونه‌هـ ددانم يان حه‌رام دكه‌م، حه‌قێ هه‌ردوو بێ هێز و بێ چاره‌يان بێته‌ خوارن سێوى و ژنێ. و د ڤه‌گێره‌كا بوخارى و موسلميدا دبێژيت: (اسْتوْصُوا بِالنِّساءِ خيْراً، فإِنَّ المرْأَةَ خُلِقَتْ مِنْ ضِلَعٍ، وَإِنَّ أَعْوجَ ما في الضِّلعِ أَعْلاهُ، فَإِنْ ذَهبتَ تُقِيمُهُ كَسرْتَهُ، وإِنْ تركتَهُ، لمْ يزلْ أَعوجَ، فاستوْصُوا بِالنِّسَاءِ) خێر و شيره‌تان و باشيێ ژ خۆ بۆ ژنان بخوازن (ئانكو نه‌فسا خۆ ل سه‌ر هندێ راكه‌ن باشيێ و خێرێ بگه‌هيننه‌ ژنێ) ب راستى ژن يا ژ په‌راسيێ چێبووى و ده‌ركفتى (ئه‌ڤه‌ ئيشاره‌ته‌ بۆ چێبوونا حه‌وايێ ژ په‌راسيا ئاده‌مى سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن و ب راستى جهێ خوارتر ژ په‌راسيێ سه‌رێ وييه‌، (ئه‌ڤه‌ مه‌ته‌له‌ كا چاوا جهێ ژ هه‌ميا خوارتر ژ په‌راسيێ سه‌رێ وييه‌ هۆسا جهێ ژ هه‌ميان پتر دبيت ئه‌زيه‌ت ژ ژنێ بێت سه‌رێ وێيه‌ ئانكو ئه‌زمانێ وێيه‌) هه‌كه‌ تو چۆى راستكه‌ى دێ شكێنى، (چونكى په‌راسى د بنه‌تارێ خۆدا يا خواره‌ و راست نابيت، هۆسا هه‌كه‌ ته‌ ڤيا خواريا ئه‌زمانێ ژنێ راستكه‌ى دێ گه‌هيته‌ به‌ردانێ) و هه‌كه‌ تو بهێلى دێ هه‌ر مينيت خوار، ڤێجا خێرێ و شيره‌ت و باشيێ ژ خۆ بۆ ژنان بخوازن (ئانكو نه‌فسا خۆ ل سه‌ر هندێ راكه‌ن باشيێ و خێرێ بگه‌هيننه‌ ژنێ). ديسا د ڤه‌گێره‌كا موسلميدا دبێژيت: (مَنْ عَالَ جَاريتَيْنِ حَتَّى تَبْلُغَا جَاءَ يوم القِيامَه‌ أَنَا وَهُو كَهَاتَيْنِ » وَضمَّ أَصَابِعَهُ) هه‌ركه‌سێ دوو كچان خودان كه‌ت هه‌تا بالغ بن، رۆژا قيامه‌تێ دێ هێت ئه‌ز و ئه‌و وه‌كى ڤان هه‌ردووكاينه‌. مه‌خسه‌د پێ تلا وى يا شه‌هدێ و يا نيڤێيه‌. و عائيشا خودێ ژێ رازی بیت د ڤه‌گێره‌كا بوخارى و موسلميدا دبێژيت: (دَخَلَتَ عليَّ امْرَأَةٌ ومعهَا ابْنَتَانِ لَهَا تَسْأَلُ فَلَم تَجِدْ عِنْدِى شَيْئاً غَيْرَ تَمْرةٍ واحِدةٍ، فَأَعْطَيْتُهَا إِيَّاهَا فَقَسَمتْهَا بَيْنَ ابنَتَيْهَا وَلَمْ تَأْكُلْ مِنْهَا ثُمَّ قامتْ فَخَرَجتْ، فَدخلَ النَّبِيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم عَلَيْنَا، فَأَخْبرتُهُ فقال: « مَنِ ابْتُلِيَ مِنْ هَذِهِ البَنَاتِ بِشَيْءٍ فَأَحْسَنَ إِلَيْهِنَّ كُنَّ لَهُ سِتْراً من النَّارِ) ژنه‌ك هاته‌ ده‌ف من دوو كچێت وێ دگه‌ل بوون، خوازۆكى دكر، چو ل ده‌ف من نه‌ديت ژبلى قه‌سپه‌كێ ب تنێ، من ئه‌و قه‌سپ دايێ، وێ د مابه‌ينا هه‌ردوو كچێت خۆدا لێكڤه‌كر، و وێ چو ژێ نه‌خوار و ده‌ركه‌فت، پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن هاته‌ ده‌ف مه‌، من بۆ گۆت: ئينا گۆت: هه‌ركه‌سێ ب ڤان كچان ب تشته‌كى هاته‌ جه‌رباندن و ئمتيحانه‌كرن و ئه‌و باشيێ بگه‌هينيته‌ وان، دێ بۆ بنه‌ په‌رده‌ ژ ئاگرێ جه‌هنه‌مێ. ته‌خا دووێ: يا دڤێت چاڤدێريا وان بێته‌كرن ژبه‌ر ژيێ وانه‌ يان ژبه‌ر رێز و رويمه‌تى و قه‌درێ وانه‌، و يێت ژبه‌ر ژيێ وان دڤێت چاڤدێريا وان بێته‌كرن دوو كه‌سن: ئێك: بچويكه‌: وى مافێ خۆ يێ هه‌ى و مافێ وى د ئيسلامێدا يێ پاراستيه‌ و هه‌ر مله‌ته‌كێ بچويك پشت گوهێ خۆڤه‌ هاڤێت و خه‌مسارى د راستا ويدا كر و خه‌م ژێ نه‌هاته‌ خوارن و چاڤدێريا وى نه‌هاته‌كرن ئه‌و ب دورستى د دينێ خۆ نه‌گه‌هشتينه‌ و دورست دويف رێكا پێغه‌مبه‌رێ خۆشتڤى سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن ناچن. د ڤه‌گێرا ترمزيدا هاتيه‌ پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دبێژيت: (لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ يَرْحَمْ صَغِيرَنَا) نه‌ ژ مه‌يه‌ يێ دلۆڤانيێ ب بچويكێ مه‌ نه‌به‌ت ـ ئانكو: نه‌ ل سه‌ر رێكا مه‌يه‌ ـ، و پێغه‌مبه‌رێ مه‌ سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن خه‌م ژ بچويكى دخوار و دلۆڤانى پێ دبر و ده‌سـتێ خۆ ب سه‌ريدا دئينا خوار و پێڤه‌ ماچيدكر، هه‌تا نڤێژا خۆ ئه‌وا د راستا وێدا دبێژيت: (جعلت قرة عيني في الصلاة) خۆشيا من ياكريه‌ د نڤێژێدا، دگه‌ل هندێ ژى سه‌رخاترا بچويكى و ده‌يكا وى، نڤێژا خۆ كورتكر دگه‌ل كو وى حه‌ز دكر درێژكه‌ت. د ڤه‌گێرا بوخاريدا دبێژيت: (إِنِّي لأَقُومُ إِلَى الصَّلاةِ، وَأُرِيدُ أَنْ أُطَوِّل فِيها، فَأَسْمعُ بُكَاءَ الصَّبِيِّ، فَأَتَجوَّزَ فِي صلاتِي كَرَاهِيَةَ أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمِّهِ) ئه‌ز رادبمه‌ نڤێژێ و حه‌ز دكه‌م درێژكه‌م، و من گول گريا بچويكى دبيت، ژبه‌ر هندێ ئه‌ز نڤێژا خۆ كورت دكه‌م، من نه‌ڤێت ئه‌ز ل سه‌ر ده‌يكا وى گرانكه‌م. ئه‌بو هوريره‌ خودێ ژێ رازی بیت د ڤه‌گێرا بوخارى و موسلميدا دبێژيت: (قبَّل النَّبِيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم الْحسنَ ابن علي رضي اللَّه عنهما، وَعِنْدَهُ الأَقْرعُ بْنُ حَابِسٍ، فقال الأَقْرَعُ: إِنَّ لِي عَشرةً مِنَ الْولَدِ ما قَبَّلتُ مِنْهُمْ أَحداً فنَظَر إِلَيْهِ رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فقال: مَن لا يَرْحمْ لا يُرْحَمْ) پێغه‌مبه‌رێ خودێ سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن حه‌سه‌نێ كورێ عه‌لى، خودێ ژ هه‌ردوويان رازى بيت ماچيكر، و ئه‌قره‌عێ كورێ حابسى ل ده‌ف بوو، ئه‌قره‌عى گۆت: من ده‌هـ بچويك يێت هه‌ين هێژ من ئێك ماچى نه‌كريه‌، پێغه‌مبه‌رێ خودێ سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن به‌رێ خۆ دايێ و گۆت: يێ دلۆڤانيێ نه‌به‌ت، دلۆڤانى پێ ناهێته‌ برن. و عائيشا ده‌يكا مه‌ موسلمانان خودێ ژێ رازی بیت د ڤه‌گێرا بوخارى و موسلميدا دبێژيت: (قدِم ناسٌ مِن الأَعْرابِ عَلَى رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، فقالوا: أَتُقبِّلونَ صِبيْانَكُمْ ؟ فقال: « نَعَمْ » قالوا: لَكِنَّا واللَّه ما نُقَبِّلُ، فقال رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « أَوَ أَمْلِكُ إِنْ كَانَ اللَّه نَزعَ مِنْ قُلُوبِكُمْ الرَّحمَةَ) هنده‌ مرۆڤ ژ كۆچه‌رێت عه‌ره‌بان هاتنه‌ ده‌ف پێغه‌مبه‌رێ خودێ سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن و گۆتن: ئه‌رێ هوين بچويكێت خۆ ماچيدكه‌ن؟ گۆت: به‌لێ، گۆتن: پا ئه‌م ماچيناكه‌ين، پێغه‌مبه‌رێ خودێ سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن گۆت: ئه‌ز نه‌شێم دلۆڤانيێ بكه‌مه‌ د دلێت هه‌وه‌دا، هه‌كه‌ خودێ دلۆڤانى ژ دلێت هه‌وه‌ كێشابيت. و هه‌ر پێغه‌مبه‌رێ خودێ سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن نه‌ڤيا خۆ ئوماما كچا زه‌ينه‌بآ ل سه‌ر قوليقندانكێت خۆ هه‌لدگرت، و د نڤێژێدا و حه‌سه‌ن يان حوسێن ل پشتا وى سويار دبوو و ئه‌و دنڤێژێدا.. ژبه‌ر هندێ سوجدا خۆ درێژ دكر، و ده‌مێ ژ وه‌غه‌را خۆ زڤريبا ده‌مآ بچويك دديتن دا دگه‌ل خۆ راكه‌ت، هنده‌كان پشت خۆ سوياركه‌ت و هنده‌كان به‌رسينگآ خۆ و ژن هه‌بوو بچويكێ خۆ يێ ب شير دئينا و بۆ پيرۆزكرنا وى دكره‌ د كۆشا پێغه‌مبه‌ريدا سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دا ميزيته‌ پێڤه‌ ده‌يك نه‌خۆش دبوو و ژێ دخواست رێكێ بده‌تێ جلكێ وى بشۆت، پێغه‌مبه‌رى سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن خۆ عێجز نه‌دكر و به‌س ئاڤ لێ دره‌شاند. دوو: يێ دويێ ژبه‌ر ژيێ وى، دڤێت چاڤدێريا وى بێته‌كرن دانعومره‌، و پيره‌مێره‌. پێغه‌مبه‌رێ خۆشتڤى سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن هه‌روه‌كى ئه‌بو داوود و ترمزى ڤه‌دگێرن، دبێژيت: (لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ يَرْحَمْ صَغِيرَنَا، وَيَعْرِفْ شَرفَ كَبِيرِنَا) نه‌ ژ مه‌يه‌ يێ دلۆڤانيێ ب بچويكێ مه‌ نه‌به‌ت ـ ئانكو: نه‌ ل سه‌ر رێكا مه‌يه‌ ـ، و هێژاييا مه‌زنێ مه‌ (ژ قه‌در و رێزگرتنێ) نه‌زانيت. و د ريوايه‌ته‌كا ديدا: مافێ مه‌زنێ مه‌ نه‌زانيت. و ئه‌بو موسا خودێ ژێ رازی بیت ژ ده‌ف ئه‌بو داوودى دبێژيت: پێغه‌مبه‌رى سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن گۆت: (إِنَّ مِنْ إِجْلالِ اللَّهِ تعالى إِكْرَامَ ذى الشَّيْبةِ المُسْلِمِ، وَحَامِلِ الْقُرآنِ غَيْرِ الْغَالي فِيهِ، والجَافي عَنْهُ وإِكْرَامَ ذِي السُّلْطَانِ المُقْسِطِ) ژ مه‌زنگرتنا خودايێ مه‌زنه‌، قه‌درگرتنا موسلمانێ خودان مويێت سپى، و قه‌درگرتنا هه‌لگرێ قورئانێ (خوانده‌ڤانێ قورئانێ) يێ نه‌يێ توند تێدا (يێ كوير نه‌چۆبيته‌ تێدا و ژ تخويبێت وێ يێت دورست ده‌رباز نه‌بووى) و نه‌ يێ سست و پشتا خۆ دايه‌ خواندنا وێ (مه‌خسه‌د دڤێت دگه‌ل قورئانێ و د هه‌مى كار و باراندا مرۆڤ يێ ناڤنجى بيت) و قه‌درگرتنا خودان ده‌سهه‌لاتێ دادپه‌روه‌ر. و ئبن عومر خودێ ژێ رازی بیت د ڤه‌گێرا موسلميدا دبێژيت پێغه‌مبه‌رى سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن گۆت: (أَرَاني في المَنَامِ أَتَسَوَّكُ بِسِوَاكٍ، فَجَاءَنِي رَجُلانِ، أَحدُهُمَا أَكْبَرُ مِنَ الآخَرِ، فَنَاوَلْتُ السِّوَاكَ الأَصْغَرَ، فقيلَ لي: كَبِّرْ، فَدَفَعْتُهُ إِلى الأَكْبَرِ مِنْهُمَا) من د خه‌ونێدا دديت، من سيواك ب كار دئينا، و دوو زه‌لام دهاتنه‌ ده‌ف من، ئێك ژ يێ دى مه‌زنتر بوو، من سيواك داف يێ بچويكتر، ئێكى گۆته‌ من: بده‌ف يێ مه‌زن، ئينا من داف يێ مه‌زنتر. و يێ دى يێ دڤێت چاڤدێريا وى بێته‌كرن و رێز لێ بێته‌گرتن و جهێ هه‌ژى بۆ بێته‌دانان زانا و رويسپى و ماقويلن، دڤێت ئه‌ڤان جهێ خۆ يێ تايبه‌ت ل ده‌ف مه‌ هه‌بيت و دڤێت رێزه‌كا تايبه‌ت ل وان بێته‌گرتن. و پتر ژ به‌لگه‌ و حه‌ديسه‌كێ د ڤێ چه‌ندێدا هاتينه‌، ژ وان: پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن د ڤه‌گێرا ئيمام ئه‌حمه‌د و ته‌به‌رانيدا دبێژيت: (ليس من أمتي من لم يجل كبيرنا ويرحم صغيرنا ويعرف لعالمنا حقه) نه‌ ژ موسلمانانه‌ (نه‌موسلمانه‌كێ دورسته‌) يێ قه‌درێ مه‌زنێ مه‌ نه‌گريت و دلۆڤانيێ ب بچويكێ مه‌ نه‌به‌ت و مافێ زانايێ مه‌ نه‌زانيت. و د ڤه‌گێره‌كا دى يا ته‌به‌رانيدا دبێژيت: (ثلاثة لا يستخف بهم إلا منافق ذو الشيبة في الإسلام وذو العلم وإمام مقسط) سێ مرۆڤان كه‌س سڤكيێ پێ ناكه‌ت دووڕوى نه‌بيت: يێ د ئيسلامێدا پيربووى و خودان زانين و سه‌روه‌رێ دادپه‌روه‌ر. ديسا موسلمى د پێشيا سه‌حيحا خۆدا بێ سه‌نه‌د ژ عائيشايێ خودێ ژێ رازی بیت، ئينايه‌ دبێژيت: (أَمرنا رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أَنْ نُنْزِل النَّاسَ مَنَازِلَهُمْ) پێغه‌مبه‌رێ خودێ سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن ئه‌مرێ مه‌ يێ كرى ئه‌م خه‌لكى ل جهێت وان بدانين، و خودێ چێتر دزانيت.

Copyright © 2023 Kurdislamic - All Rights Reserved