ب / ده‌سپێكێ فه‌ره و پێدڤيه بزانين نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت مه‌زنترين و بهاترين عيباده‌ت و په‌رستنه، و دڤێت پارێزى ل سه‌ر بێته‌كرن، و سستى و خه‌مسارى تێدا نه‌هێته‌كرن، و ده‌ست ژێ نه‌هێته به‌ردان. حوكمێ هه‌ر تشتێ هه‌بيت ژبه‌ر كو هه‌تا ئه‌وێت سونه‌ت ددانن سونه‌ته‌كا ساده و ئاسايى وه‌كى هه‌ر سونه‌ته‌كا هه‌بيت نادانن، به‌لكى سونه‌ته‌كا ته‌ئكيدكرى و مسۆگه‌ر ددانن، و ژبلى ڤێ يێ بزانيت خێرا نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت چه‌نده ژ خۆ نابه‌ت، چ حوكمێ وێ سونه‌ت بيت يان واجب، به‌رێ خۆ بدێ كا پێغه‌مبه‌رێ خۆشتڤى (صلى الله عليه وسلم) د راستا خێرا وێدا چ دبێژيت: ئبن عومه‌ر خودێ ژ هه‌ردوويان رازى بيت، دبێژيت: پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) گۆت: ((نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت بيست و حه‌فت جاران ب خێرتره ژ نڤێژا ب تنێ)).
ديسا ئه‌بو هوره‌يره (رضي الله عنه) دبێژيت: پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) گۆت: ((نڤێژا مرۆڤى ب جه‌ماعه‌ت بيست و تشته‌ك ده‌ره‌جان ژ نڤێژا وى يا دسويكا ويدا و مالا ويدا زێده‌تر و ب خێرتره، ئه‌و ژى هه‌كه ده‌ستنڤێژا خۆ شويشت و باش شويشت، و پاشى بێته مزگه‌فتێ، ژ نڤێژێ پێڤه‌تر چو يێ دى نه‌ڤێت و چو يێ دى ئه‌و نه‌ده‌رئێخستى و راكريه، نڤێژ نه‌بيت، نينه ئه‌و پێنگاڤه‌كێ باڤێت هه‌كه ده‌ره‌جه‌كێ پێ بلند نه‌بيت و گونه‌هه‌ك پێ ژێ نه‌وه‌ريێت هه‌تا دچيته د مزگه‌فتێڤه، و هه‌كه چۆ د مزگه‌فتێڤه، ئه‌و يێ د نڤێژێدا هندى نڤێژ وى بهێليت، و ملياكه‌ت دوعا بۆ ئێكى ژ هه‌وه دكه‌ن هندى ئه‌و د جهێ خۆدا بيت يێ نڤێژ تێدا كرى، دبێژن: يا خودێ دلۆڤانيێ پێ ببه، و گونه‌هێت وى ژێ ببه، و ته‌وبه‌يێ بده سه‌ر، هندى ئه‌و ئه‌زيه‌تا كه‌سێ نه‌كه‌ت يان ده‌ستنڤێژا خۆ نه‌شكێنيت)).
هه‌ر ديسا ئه‌و ديار دكه‌ت خێرا وێ هنده يێ كۆره ئاراسته‌كر بێته مزگه‌فتێ و خێرا نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت ژ خۆ نه‌به‌ت (رضي الله عنه) گۆت: زه‌لامه‌كێ كۆره گۆت: يا پێغه‌مبه‌رێ خودێ من كه‌س نينه من بينيته مزگه‌فتێ، داخواز ژ پێغه‌مبه‌رێ خودێ كر (صلى الله عليه وسلم) ده‌ستويريا وى بده‌ت نڤێژێ ل مالا خۆ بكه‌ت، وه‌ختێ چۆى گازيكرێ و گۆتێ: ((ته گول بانگێ نڤێژێ هه‌يه؟ گۆت: به‌لێ، ئينا گۆتێ: ((پا وه‌ره)). به‌رێ خۆ بدێ (ابن أم مكتوم) چ دبێژيته پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) دگه‌ل هندێ ژى دبێژيتێ ماده‌م تو گول بانگى دبى وه‌ره و خێرا نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت ژ خۆ نه‌به. و هه‌ر ئه‌و (رضي الله عنه) هاته ده‌ف پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) گۆت: يا پێغه‌مبه‌رێ خودێ.. ب راستى گه‌له‌ك خشۆكێت عه‌ردى (وه‌كى مار و دويپشك و سپيه و كێچان) و ده‌هبه يێت ل مه‌دينێ، پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) گۆت: ((وه‌رنه نڤێژێ، وه‌رنه سه‌رفه‌رازيێ، ته گولێ دبيت، ڤێجا وه‌ره)). و هه‌كه مه نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت هێلا بهێجه‌تا وه‌للاهي سونه‌ته، ئه‌ڤه مه سونه‌تا پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) هێلا. و بۆ ڤێ چه‌ندێ ژى ئبن مه‌سعوود (رضي الله عنه)، دبێژيت: هه‌ركه‌سێ پێ خۆش بيت سوبه‌هى موسلمان بگه‌هيته خودايێ مه‌زن، بلا پارێزيێ ل ڤان نڤێژان بكه‌ت هه‌ر جهێ بانگ بۆ بێته دان، و ب راستى خودێ رێكێت راسته‌رێيێ بۆ پێغه‌مبه‌رێ خۆ يێت داناين و دياركرين، و هه‌كه هه‌وه نڤێژێت خۆ ل مالێت خۆ كرن هه‌روه‌كى ڤى پاشڤه‌ماى ل مالا خۆ كرى، دێ رێكا پێغه‌مبه‌رێ خۆ هێلن، و هه‌كه هه‌وه رێكا پێغه‌مبه‌رێ خۆ هێلا، دێ سه‌ردا چن و به‌رزه بن، و مه خۆ ديت كه‌س ژ نڤێژێ نه‌ڤه‌دما دوورويه‌ك نه‌با يێ دووروياتيا وى ئاشكه‌را، و زه‌لام هه‌بوو د مابه‌ينا ملێت دوو زه‌لاماندا دئينا هه‌تا ل رێزا ئێكێ دراوه‌ستيا.
ديسا(رضي الله عنه)، دبێژيت: پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) رێكێت راسته‌رێيێ يێت نيشا مه داين، و ب راستى كرنا نڤێژێ ل مزگه‌فتا بانگ لێ دهێته‌دان ژ رێكێت راسته‌رێيێنه. ديسا پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) رۆن ئاشكرا دكه‌ت، ئه‌و گوند و باژێرێ نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت تێدا نه‌هێته‌كرن شه‌يتانى سه‌ر يێ ژ وان ستاندى، و شه‌يتان ل سه‌ر وان يێ زاله. ئه‌بو ده‌رداْ (رضي الله عنه)، دبێژيت: من گول پێغه‌مبه‌رێ خودێ بوو (صلى الله عليه وسلم) دگۆت: ((نينه سێ مرۆڤ ل گونده‌كى بن يان ده‌شته‌كێ و نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت د ناڤدا نه‌هێته‌كرن هه‌كه شه‌يتانى سه‌ر ژ وان نه‌ستاندبيت، هشيارى جه‌ماعه‌تێ بن ب راستى گورگ ژ په‌زى ياڤه‌ده‌ر دخۆت)).
ديسا به‌رێ خۆ بدێ كا پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) چ گه‌فێ ل وان ده‌كت ئه‌وێت نه‌هێنه نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت، ئه‌بو هوره‌يره (رضي الله عنه)، دبێژيت: پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) گۆت: ئه‌ز ب وى كه‌مه يێ جانێ من د ده‌ستيدا، نێزيك بوو ئه‌ز فه‌رمانێ بده‌م دار بێنه كۆمكرن، پاشى گازيكه‌مه نڤێژێ و بانگ بۆ بێته دان، پاشى ئه‌مرێ زه‌لامه‌كى بكه‌م به‌رى خه‌لكى نڤێژێ بكه‌ت، پاشى ئه‌ز بچمه ده‌ف هنده زه‌لامان (ئه‌وێت نه‌هاتينه نڤێژێ) و مالێت وان سه‌ر واندا بسۆژم.
پشتى ڤێ پێش گۆتنێ، ئه‌ز دبێژم زانا د راستا حوكمێ نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت د ژێك جودانه ل سه‌ر سێ بۆچۆنان:
ئێك: نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت سونه‌تا مسۆگه‌ره، ته‌ئكيد لێ كريه، و ئه‌ڤه بۆچۆنا ئه‌بو حه‌نيفه‌يه و ئيمام مالك و پتريا هه‌ڤالێت شافعي و ڤه‌گوهاستنه‌كه ژ ئيمام ئه‌حمه‌د خودآ ژ هه‌ميان رازى بيت.
دوو: واجبه‌كێ كيفائيه، ئانكو: هه‌كه د باژێريدا يان د گونديدا نه‌هاته‌كرن، وى ده‌مى هه‌مى د گونه‌هكارن، و ئه‌ڤه بۆچۆنا هنده هه‌ڤالێت ئيمام مالكيه(رضي الله عنه)، و گۆتنه‌كه ژ بۆچۆنا ئيمام ئه‌حمه‌د(رضي الله عنه)، و بۆچۆنا ب هێزتره ژ مه‌زهه‌بێ شافعى(رضي الله عنه).
سێ: واجبه ل سه‌ر هه‌ركه‌سه‌كى، و ئه‌ڤه بۆچۆنا ئيمام ئه‌حمه‌ده و مه‌زهه‌بێ زاهرى.
به‌لێ ره‌ئيا راجح و بهێزتر و يا به‌لگه و ده‌ليل پشته‌ڤانيێ بۆ دكه‌ن.. بۆچۆنا جمهورێ زانايانه، و نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت سونه‌ته‌كا مسۆگه‌ره و به‌لگه ژى ده‌مێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) گۆتى: ((نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت بيست و حه‌فت جاران ب خێرتره ژ نڤێژا ب تنێ)). و ماده‌م نڤێژا ب تنێ و ب جه‌ماعه‌ت هه‌ردوو د ناڤبه‌را ب خێر و ب خێتر دانا، رامانا وێ ئه‌وه هه‌ردوو د دورستن، هه‌كه واجب با دا يا ب جه‌ماعه‌ت يا دورست بيت، و يا ب تنێ دا نه‌يا دورست بيت.
ديسا پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) دبێژيت: ((هه‌ركه‌سێ ژ ڤى گياى، ئانكو: سيرێ خوار بلا نێزيكى مزگه‌فتا مه نه‌بيت)). و د ريوايه‌تا موسلميدا: ((مزگه‌فتێت مه)). و د ريوايه‌ته‌كا ديدا دبێژيت: ((هه‌ركه‌سێ سير يان پيڤاز خوار، بلا ژ مه دويركه‌ڤيت، يان بلا ژ مزگه‌فتا مه دويركه‌ڤێت)). ديسا د ريواته‌كا ديدا دبێژيت: ((هه‌ركه‌سێ ژ ڤى گياى (مه‌خسه‌د پێ سيره) خوار، بلا نه نێزيكى مه ببيت، و نه نڤێژێ دگه‌ل مه بكه‌ت)). و زانايآ ناڤدار (ابن عبد البر) (رضي الله عنه)، دبێژيت: ئه‌ڤه به‌لگه‌يه نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت سونه‌ته و نه‌واجبه، هه‌كه واجب با خوارنا سيرێ يان يا پيڤازێ نه‌دبو ده‌ستوير يێ بخۆت نه‌هێته نڤێژا ب جه‌ماعه‌ت واجبى بهێليت. و ده‌ستوير نه‌دانا پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) بۆ يێ كۆره وه‌كى زانايێ ناڤدار نه‌وه‌وى(رضي الله عنه)، دبێژيت: پسيارا وى ئه‌و بوو ئه‌رێ هه‌كه ئه‌و ل مال بكه‌ت دێ هه‌ر ئه‌و خێر بۆ هێته نڤێسين؟ پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صلى الله عليه وسلم) بۆ دياركر، نه‌خێر و خودێ چێتر دزانيت.
