ب: ب ئانه‌هیا خودێ دێ پێناسا وێ و حوكم وحكمه‌تا وێ و پرسێت پێڤه گرێدای دڤان خالاندا دیاره‌كه‌ین:
ئێك: سوجدا سه‌هوێ دوو سوجده‌نه سێ جاران تێدا بێژێ (سبحان ربی الاعلی) و بۆ كێماسی و شاشیا دكه‌ڤیته دنڤێژێدا دهێته‌برن، ئارمانج ژێ سانهیكرن و راكرنا زحمه‌تێیه ل سه‌ر موسلمانی، و هه‌كه ئه‌و نه‌با دا زحمه‌ت بۆ دورستبیت و ڤیابا هه‌رگاڤا كێماسی و شاشی دورستببا نڤێژ دوباره‌كرباڤه، و دیسا كه‌ربڤه‌كرن و شكاندنا شه‌یتانیه پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دڤه‌گێرا موسلمیدا دبێژیت (فليسـجد سجدتين؛ ترغيماً للشيطان).
دوو: حوكمێ سوجدا سه‌هوێ . زانا تێدا ژێك جودانه ل سه‌ر پتر بوچونه‌كێ؟.
1 ـ ل ده‌ف مالكیان و شافعیان سونه‌ته و نه واجبه و هه‌كه مرۆڤی ژبیر كر و نه‌بر نڤێژا دورسته و یا باشتر ئه‌وه سوجدێ ببه‌ت و ل ده‌ف شافعیان تنێ ئێك كراسدا واجبه ئه‌و ژی هه‌كه ئێمام چو سوجدا سه‌هوێ یێ پشت وی واجبه ل دویف ئیمامی بچیته سوجدا سه‌هوێ.
2 ـ بوچونا دورستتر ژ مه‌زهه‌بێ حه‌نه‌فی سوجدا سه‌هوێ واجبه و دڤێت بێته برن و هه‌كه نه‌هاته برن یێ گونه‌هكاره و نڤێژ یا دورسته.
3 ـ و ل ده‌ف حه‌نبه‌لیان واجبه هه‌كه روكنه‌ك هاتبیته هێلان وه‌كی ته‌كبیرا ئیحرامێ یان ركوعه‌كێ یان سوجده‌كێ بلا هاتبیته‌كرنڤه و هه‌كه سونه‌ته‌ك هاتبیته ژ بیركرن وه‌كی دوعایا ئیستفتاحێ هنگی چونا سوجدێ سونه‌ته نه واجبه ئانكو بۆ روكنا واجبه و بۆ سونه‌تان سونه‌ته و یا ئاشكرا ژ بوچونا حه‌نبه‌لیان دكراسێ سه‌هوا واجبدا هه‌كه سوجده نه‌هاته‌برن نڤێژ به‌تالدبیت.
سێ: جهێ سوجدا سه‌هوێ به‌ری سلاڤا ملانه یان پشتی سلاڤا ملانه؟.
زانا هه‌می ئێكن كو هه‌ردوو د دورستن به‌لێ لێكنه‌گرتنا هه‌ی كا كیژ باشتره به‌ری سلاڤا ملان یان پشتی سلاڤا ملان ل سه‌ر چار بوچونان.
ئێك: جهێ وێ پشتی سلاڤا ملێ ره‌خێ راستێیه و بۆ هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كا هه‌بیت بۆ ژبیركرنا تشته‌كێ بیت ژ نڤێژی ركن بیت یان واجب بیت ژ ئه‌گه‌رێ كێمكرنێ بیت یان شكێ بیت. و ئه‌ڤه بوچونا حه‌نه‌فیانه و گۆتنا حسن به‌صری و ئیبراهیمێ نه‌خه‌عی و ثه‌ورییه و دل ده‌ف ڤان پشتی سلاڤا ملێ راستێ دێ رونیه خاری و دێ ته‌حیاتێ خوینی و پاشی دێ سلاڤا ملان ڤه‌ده‌ی یا راستێ و یا چه‌پێ.
دوو: جهێ وێ به‌ری نسلاڤا ملانه و به‌رده‌وام ڤێجا ئه‌گه‌ر چ بیت و ئه‌ڤه بوچونا شافعیانه و گۆتنا زوهری و مه‌كحولی و ئه‌وزاعی و له‌یثێ كورێ سه‌عدی.
سێ: جهێ وێ پشتی سلاڤا ملانه هه‌كه سه‌هوه د زێده‌كرنێدا چێبویه و به‌ری سلاڤا ملانه هه‌كه ژ به‌ر كێمكرنه‌كێ بیت و ئه‌ڤه بوچونا مالكیانه.
چار: ل ده‌ف حه‌نبه‌لیان هه‌می جار و به‌رده‌وام جهێ وێ به‌ری سلاڤا ملانه د سێ ره‌وشاندا نه‌بیت د وان ره‌وشاندا پشتی سلاڤا ملانه ئه‌و ره‌و‌ش ژی ئه‌ڤه‌نه:
أ ـ هه‌كه پشتی سلاڤا ملان بیرا وی هاتێ سوجدا سه‌هوێ نه‌بریه هنگی وی چ رێك نینن ژبلی ئه‌و پشتی سلاڤا ملان بچیته سوجدێ.
ب ـ هه‌كه شك كه‌فت كا چه‌ند ركعه‌ت كرینه ئه‌و دێ ل دویف هزرا ب هێزتر چیت و پشتی سلاڤا ملان دێ چیته سوجدا سه‌هوێ.
ج ـ هه‌كه سه‌هوه ژ كێمكرنا ره‌كعه‌ته‌كێ بیت یان پتر و سلاڤا ملان ڤه‌دابیت و پاشی زانی بیت دێ زڤریت ئه‌و ركعه‌تێت كێم تمامكه‌ت و سلاڤا ملان ڤه‌ده‌ت و پاشی دێ چیته سجدا سه‌هوێ و ئه‌ڤه ژێگرتنا لجنا به‌رده‌وامه یا سعودی.
و یا دورست:
به‌ری سلاڤێ بیت یان پشتی سلاڤێ بیت هه‌ر دوو د دورستن و باشتر ئه‌وه پشتی سلاڤێ بیت هه‌كه ب سه‌هوێ زیده‌یی كه‌فتیه تێدا یان شك و گومان و ئه‌و یا ب هێزتر هاته وه‌رگرتن ئانكۆ ئێك ژ وانا هاته گرتن بێ دوو دلی، و باشتر به‌ری سلاڤا ملان بیت هه‌كه كێماتی ب سه‌هوێ كه‌تبیته د نڤێژێدا یان شك دورستبو پاشی یه‌قین هاته‌گرتن هه‌ژمارا كێمتر و نڤێژ ل سه‌ر ڤی بنیاتی هاته تمامكرن و ئه‌ڤه بۆچونا ئبن ته‌یمییه‌یه خودێ ژێ رازی بیت.
چار: ھندەجاران نڤێژکەر سەھو دبیت، کێماتی و زێدەیی دكه‌ڤیته نڤێژا ویدا ـ چ ژبیرکرن چ ژی خەلەتبوون و سەھوه‌کرن ـ ھنگی دێ سوجدا سەھوێ بەت، بەلێ ڤێ سەھوابوون و ژبیرکرنێ وێنەیێت خۆ یێت ھەین، و ھەر وێنەیەکی حوکمێ خۆ دگەل سوجدا سەھوێ یێ ھەی.
1 ـ ھەکە د نڤێژا خۆدا شک بۆ چێ بوو و نەزانی کا چەند رکاعەت کرینە ـ دوو یان سێ، یان شک بۆ چێ بوو د ناڤبەرا سێ و چاراندا ـ و نەزانی کا سێ کرینە یان چار، ھنگی دێ ھژمارا کێم حسێبکەت مابەینا دوو و سێیان دێ حسێبکەت دوو، و د ناڤبەرا سێ و چاراندا دێ حسێبکەت سێ، و ھۆسا.. و دێ نڤێژا خۆ تمامکەت و پشتی تەحیاتا دویماھیێ بەری سلاڤا ملان دوو جاران دێ چیتە سوجدا سەھوێ و پاشی دێ سلاڤا ملان ڤەدەت، و ئەڤ ھەردوو سوجدە دێ جھێ وێ شکێ گرن، ھەروەکی ئەبو سەعیدێ خودری خودێ ژێ رازی بیت بۆ مە د ریوایەتا موسلمیدا ڤەگوھاستی، دبێژیت: پێغەمبەرێ خودێ (سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن) گۆت: ((ھەکە ئێک ژ ھەوە د نڤێژا خۆدا ب شک کەفت و نەزانی کا چەند رکاعەت کرن ـ سێ یان چار ـ بلا شکێ بھێلیت و ل سەر یا مسۆگەر (کو ھژمارا بچویکترە) تمام بکەت و پاشی دوو جارا بچیتە سوجدێ بەری سلاڤا ملان ڤەدەت، ئەگەر وی پێنج کربن ئەڤە نڤێژا وی کرە جۆت و ئەگەر چار کربن ئەڤە شکاندنە بۆ شەیتانی)).
2 ـ ھەکە رکاعەتەک ژبیرکر و بیرا وی نەھاتێ ھەتا نڤێژا خۆ تمامکری و ژ نوی بیرا وی ھاتێ رکاعەتەک یان دوو رکاعەت یێت ژبیرکرین نڤێژا خۆ دوبارە ناکەت سەر ژ نوی، بەلکی دێ ھێتە د نڤێژێدا و کا چەند ماینە دێ تمامکەت و بەری سلاڤا ملان دوو جارا دێ چیتە سوجدا سەھوێ، و ئەڤە دێ جھێ خەلەتیێ گریت.
3 ـ ھەکە خەلەت بوو یان ژبیرکر تەحیاتا ئێکێ ژ نڤێژا سێ رکاعەتی یان چار رکاعەتی نەخواند و رابوو ھندی پشتا وی راست نەبیت.. بۆ ھەیە بزڤریتەڤە و روینیتە خوارێ و تەحیاتا خۆ بخوینیت و نڤێژا خۆ ببەتە سەری، بەلێ ھەکە رابوو و پشتا وی راست بوو و ژ نوی بیرا وی ھاتێ.. ئەو ناروینیتە خوارێ، چونکی ئەو ژ سونەتێ رابوو روکنی، و روکن ژ سونەتێ بھێزترە، ھنگی دێ بەردەوامیێ دەتە نڤێژا خۆ و رکاعەتا دویماھیێ و بەری سلاڤا ملان دوو جاران دێ چیتە سوجدا سەھوێ، و ئەڤە دێ جھێ وێ ژبیرکرنێ گریت، چونکی تەحیاتا ئێکێ سونەتە نەروکنە، و سوجدا سەھوێ جھێ وێ دگریت.
4 ـ و ئەگەر خەلەت بوو یان ژبیرکر و رکاعەتەکا زێدە کر، وەکی نڤێژا سپێدێ راببیتە رکاعەتا سیێ، یان یا مەغرەب رابوو رکاعەتا چارێ یان یا چار رکاعەتی رابوو یا پێنجێ و ھەکە بیرا وی ھاتە خەلەتیا وی و ئەو ب خەلەتیا خۆ حەسیا.. ئێکسەر دڤێت روینیتە خوارێ، و ھەکە تەحیاتا دویماھیێ نەخواندبیت دێ خوینیت و بەری سلاڤا ملان دوو جاران دێ چیتە سوجدا سەھوێ و ئەڤە دێ جھێ وێ سەھوێ و خەلتیێ گریت.
5 ـ و ئەگە روکنەک ژ روکنێت نڤێژێ ژبیرکر، وەکی سوجدەکا نڤێژێ یان رکوع ژبیرکر و ئێکسەر روینشتە خوارێ بێی رکوع، ئەگەر بیرا وی ھاتە وی روکنێ ژێ چۆی، بەری دەست ب رکاعەتەکا دی بکەت، دێ زڤریتە جھێ وی روکنی و دێ تمامکەت، و بەری سلاڤا ملان دوو جاران دێ چیتە سوجدا سەھوێ و پاشی دێ سلاڤا ملان ڤەدەت، و ھەکە بیرا وی نەھاتە روکنی ھەتا دەست ب رکاعەتەکا دی کری و چۆیە تێدا ھنگی دێ دانیت ئەو رکاعەتا روکنەک تێدا نەکری ھەروەکی ئەو رکاعەت نەکری و ئەو رکاعەتا ئەو تێدا جھێ وێ رکاعەتێیە و تەحیاتا دویماھیێ بەری سلاڤا ملان دوو جاران دێ چیتە سوجدا سەھوێ و پاشی دێ سلاڤا ملان ڤەدەت.
6 ـ ئەگەر نڤێژکەری ژ ژبیرکرن یان ژ سەھواکرن بەری نڤێژا خۆ تمامکەت سلاڤا ملان ڤەدا و پاشی بەری دەستنڤێژا خۆ بشکێنیت و دەمەکێ درێژ سەرڤە بچیت بیرا وی ھاتێ سلاڤا ملان بەری تمامیا نڤێژێ یا ڤەدای ھنگی دڤێت بزڤریت چەند مایە تمامکەت و ل وی جھێ سلاڤا ملان ڤەدای و پاشی پشتی تەحیاتێ و بەری سلاڤا ملان دوو جاران دێ چیتە سوجدا سەھوێ و پاشی دێ سلاڤا ملان ڤەدەت، و ھەکە دەمەکێ درێژ کەفتە د مابەینێدا یان دەستنڤێژا خۆ شکاند ھنگی دێ نڤێژا خۆ کەتەڤە.
پێنج: ھەرکەسێ بەری سلاڤا ملان ژبیرکر سوجدا سەھوێ ببەت، ئەو دێ پشتی سلاڤێ دوو جارا چیتە سوجدا سەھوێ و پاشی دێ سلاڤا ملان ڤەدەت و هه‌كه ته‌حیات خوانده‌ڤه وپاشی سلاڤا ملان ڤه‌دا چ نینه دورسته.
شه‌ش: سوجدا سه‌هوێ جهێ هێلانا روكنا ناگریت هه‌كه نڤێژكه‌ری بۆ نمونه ته‌كبیرا ئیحرامێ نه كر ڤێجا ژ چ ئه‌گه‌ر بیت نڤێژا وی نه‌یا دورسته و هوسا هه‌ر روكنه‌كێ وی ژبیركر وه‌كی سوجدێ یان ركوعێ دڤێت بزڤریته وی جهیڤه وی وی ركونی بكه‌ت وپاشی نڤێژا خۆ تمامكه‌ت و به‌ری سلاڤا ملان ڤه‌ده‌ت به‌سی وییه دوجاران بچیته سوجدا سه‌هوێ و نڤێژا وی یا دورسته به‌لێ هه‌كه.
حه‌فت: دویف بوچونا جمهورێ زانایان هه‌روه‌كی شه‌وكانی خودێ ژێ رازی بیت دبێژیت سوجدا سه‌هوێ بۆ نڤێژا سونه‌ت ژی دهێته‌برن هه‌روه‌كی بۆ نڤێژا فه‌رز ژی دهێته‌برن چونگی به‌لگه گشتی یێت هاتین و پێغه‌مبه‌ری سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن جوداهی نه ئێخستیه دناڤبه‌را نڤێژا فه‌رز و سونه‌تدا و ئبن عه‌باس هاتیه دویتن هه‌روه‌كی د موصه‌نفا ئبن شه‌یبه‌دا هاتی سوجدا سه‌هوێ بۆ وترێ دبر هه‌ر چه‌نده ئبن سیرین و قه‌تاده و ئبن عه‌تاء و هنده شافعی دبێژن سوه‌جدا سه‌هوێ بۆ سه‌هوا سونه‌تێدا نینه به‌لێ بۆچونا جمهوری ب هێزتره.
هه‌شت: هه‌كه ئیمام چو سوجدێ یێ پشت ئیمامی بلا هه‌ست ب سه‌هوه‌كرنێ نه‌به‌ت ژی دڤێت ل گه‌ل ئیمامی بچیته سوجدا سه‌هوێ.
نه‌ھ: هه‌كه ئیمامی ژبیركر و یان ژ قه‌ستا نه‌چو سوجدا سه‌هوێ و پشتنڤێژان زانیه سه‌هوه یا چێبوی، ل ده‌ف شافعیان و مالكیان و له‌یثی و ئه‌زاعی و ئه‌بو ثه‌وری و ئیمام ئه‌حه‌مه‌د دڤه‌گێره‌كێدا و ئبن سیرینی و حه‌كه‌می و قه‌تاده‌ی مه‌ئموم سلاڤا ملان ڤه‌ناده‌ت دێ سوجدا سه‌هوێ به‌ت و پاشی دێ سلاڤا ملان ڤه‌ده‌ت یان پشتی سلاڤا ملان دێ چیته سوجدا سه‌هوێ و جاره‌كا دی سلاڤا ملان ڤه‌ده‌ته ڤه و ده‌ف ئه‌بوحه‌نیفه و ئیمام ئه‌حمه‌د دڤه‌گێره‌كێدا و نه‌خه‌عی و قاسمی و حه‌مادی و ثه‌وری مه‌ئموم سوجدێ نابه‌ت ماده‌م ئیمامی نه‌بریه.
