ب / ماده‌م زه‌كات روكنه‌كه ژ ئه‌ركانێت ئيسلامێ، دڤێت ئه‌م خه‌مێ ژ ڤى روكنى بخوين و خه‌مه‌كا باش بده‌ينێ، و دڤێت بزانين ئه‌وێ شه‌نگستێت ئيسلامێ ب جه نه‌ئينيت دڤێت دوير نه‌دانيت خودێ تۆلێ لێ ڤه‌كه‌ت وى ئيزا بده‌ت، و ئيزايا قيامه‌تێ يا مسۆگه‌ره هه‌كه ل خۆ نه‌زڤريت و بۆ خۆ ته‌وبه نه‌كه‌ت.
پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: ((هه‌ركه‌سێ خودێ مال و دراڤ دابيتێ و ئه‌و زه‌كاتێ لێ نه‌ده‌ت.. رۆژا قيامه‌تێ مالێ وى دێ بيته ماره‌كێ سه‌ر حولى (هندي هند ژه‌هرا تێدا) و سه‌روچاڤێت وى دوو نقچكێت ره‌ش يێت لێ، و ئه‌ڤ ماره دێ ئێت و ب ده‌ڤ و لێڤێت ويڤه مينيت و دێ لێڤێت وى شه‌ق كه‌ت و دێ پێڤه‌ده‌ت و دێ بێژتێ ئه‌ز مالێ ته‌مه، ئه‌ز ئه‌وم ئه‌وێ ته دانايه سه‌رێك)). پاشى پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێت خودێ لێ بن) ئه‌ڤ ئايه‌ته خواند: ((وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ هُوَ خَيْرًا لَّهُم بَلْ هُوَ شَرٌّ لَّهُمْ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ )) آل عمران (180) و بلا ئه‌وێت قه‌لسيێ د وى تشتيدا دكه‌ن يێ خودێ ژ كه‌ره‌ما خۆ دايه وان هزر نه‌كه‌ن ئه‌ڤه باشيه بۆ وان، به‌لكى ئه‌ڤه بۆ وان خرابيه، رۆژا قيامه‌تێ ئه‌ڤ چرويكى و قه‌لساتيه دێ ل وان ئێته ئێك و دێ پێ ئێنه ئيزادان.
و ژ حه‌ديسێ ديار دبيت درێژيا رۆژا قيامه‌تێ ئه‌ڤ ماره دێ مينيته ب وانڤه هه‌تا دۆرا وان دئێت خودايێ مه‌زن حسێبێ د گه‌ل وان دكه‌ت.
ئيمامێ موسلم (خودێ ژێ رازى بيت)) د ڤه‌گێرا خۆدا دبێژيت: پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: ((هه‌ركه‌سێ خودان پاره بيت ـ چ زێر بيت، چ زيڤ، (و چ هه‌ر پاره‌يه‌كێ دى بيت) ـ و زه‌كاتێ ژێ نه‌ده‌ت، رۆژا قيامه‌تێ ئه‌ڤ پاره دێ ئێته داخكرن و سۆركرن و دێ داننه سه‌ر سينگێ وى دێ ژ پشتا وى ده‌ردكه‌ڤيت، و دێ داننه سه‌ر پشتا وى دێ ژ سينگێ وى ده‌ركه‌ڤيت، و دێ داننه سه‌ر ئه‌نيا وى دێ ژ پاتكا وى ده‌ركه‌ڤيت، و دێ داننه سه‌ر ته‌نشتا وى دێ ژ ته‌نشتا دى ده‌ركه‌ڤيت، و دێ د ڤى ئيزايدا بيت هه‌تا حسێب د ناڤبه‌را به‌نده‌ياندا هه‌ميان دئێته‌كرن)).
و هه‌كه مرۆڤ خودان جانه‌وه‌ر بيت و زه‌كات ژێ نه‌دابيت، ئه‌ڤ جانه‌وه‌ره رۆژا قيامه‌تێ دێ د سه‌ر ويرا ئێن و چن و دێ د ڤى كراسيدا بيت درێژيا رۆژا قيامه‌تێ و هه‌تا حسێب دگه‌ل هه‌مى به‌نده‌يان دئێته‌كرن.نيشان ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ گۆتنا خودايێ مه‌زنه ده‌مێ ئه‌مر دكه‌ت: ((يَوْمَ يُحْمَىٰ عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوَىٰ بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنُوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ هَٰذَا مَا كَنَزْتُمْ لِأَنفُسِكُمْ فَذُوقُوا مَا كُنتُمْ تَكْنِزُونَ ))التوبة (35) ، رۆژا زێر و زيڤ د ئاگرێ جه‌هنه‌مێدا دئێنه سۆركرن و گه‌رمكرن و ئه‌نى و ته‌نشت و پشتێت وان پێ دئێنه داخكرن، ئه‌ها ئه‌ڤه ئه‌وه يا هه‌وه بۆ خۆ دانايه سه‌رئێك، ڤێجا تامكه‌نه وێ يا هه‌وه بۆ خۆ دانايه سه‌رئێك. و خودايێ مه‌زن به‌حسێ سێ جهان كر ئه‌نيان و ته‌نشتان و پشتان، زانا دبێژن: چونكى ڤان ئه‌نيا خۆ دكره گرێ ده‌مێ تشته‌ك ژ مالێ خودێ ژ وان دهاته خواستن، يان چونكى ئه‌نيا خۆ بلندكرن و خۆ مه‌زن دكرن. ته‌نشتان؛ چونكى وان ته‌نشتێت خۆ گه‌له‌ك ل سه‌ر نڤينێت نه‌رم و خۆش يێت رازاندين، يان ژى ده‌مێ تشته‌ك ژ مالێ خودێ ژ وان دهاته خواستن.. دزڤرين و ته‌نشتا خۆ ددا وان، و پشتان؛ چونكى وان د دنيايێدا گه‌له‌ك خۆ ب ڤى مالى پشت گه‌رم دكر و هزر دكر ماده‌م وان مال يێ هه‌ى د پشت گه‌رم و موكومن، چو جاران نائێنه ئيزادان، يان ده‌مێ مالێ خودێ ژ وان دهاته خواستن پشتا خۆ ددانێ و دچۆن.
ئه‌ڤه ئيزايا ئاخره‌تێ و ئيازايا دنيايێ دوو ره‌نگن: ئێك: ئه‌وێ زه‌كاتێ نه‌ده‌ت دڤێت ژ خۆ بترسيت خودايێ مه‌زن به‌ره‌كه‌تێ ژ مالێ وى بكێشيت و به‌رهنگارى ئاتاف و به‌لايان ببيت، و مله‌تێ زه‌كات د ناڤدا نه‌هاته‌دان دبيت برس بكه‌ڤيته د ناڤدا و باران ل وان برببن، و ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: ((مامنع قوم الزكاه الا يبلاهم الله بالسنين)) هه‌ر مله‌ته‌كێ زه‌كات د ناڤدا نه‌هاته‌دان خودێ دێ وان به‌رهنگارى برسێ و ته‌نگاڤيێ كه‌ت، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ حه‌ديسه ژ ڤه‌گێرانا ته‌به‌رانيه د ئه‌وسه‌تێدا و به‌يهه‌قى و حاكميه.
د حه‌ديسه‌كا ديدا پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: ((ولم ێمْنَعُوا زَكَاه أَمْوَالِهِمْ إلا مُنِعُوا الْقَطرَ من السَّمَاءِ وَلَوْلا الْبَهَائِمُ لم يُمْطرُوا)) هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ حه‌ديسه ژ ڤه‌گێرانا ئبن ماجه‌يه و به‌يهه‌قيه و حاكميه، و حاكمى يا دورستكرى و ئيمامێ زه‌هه‌بى يێ دگه‌ل حاكمى، و دڤێت ئه‌م بزانين زه‌كات پاقژكرنا ماليه، ڤێجا وه‌ختێ زه‌كات ژێ نه‌ده‌ركه‌ڤت ئه‌ڤه مال پاقژ نه‌بوو، و بوو ئه‌گه‌رێ خرابيێ؛ چونكى مال نه‌يێ پاقژه تشته‌كێ ئاساييه خرابى ژێ چێببيت و ببيته ئه‌گه‌رێ ئاتاف و نه‌خۆشيان.
ره‌نگێ دووێ يێ جزاى: جزايێ شه‌رعيه:
چونكى زه‌كات روكنه‌كه زێده يێ فه‌ره، و روكنه‌كه ب مافێ هه‌ژارانڤه يێ گرێدايه، خودايێ مه‌زن نه‌هێلايه ب هيڤيا وژدانا زه‌نگينيڤه.. وى ڤيا دێ زه‌كاتێ ده‌ت و نه‌ڤيا ناده‌ت، نه‌ء.. هه‌كه زه‌كات نه‌هاته‌دان ب خورتى دێ ژێ ئێته ستاندن، دڤێت ئه‌وێ زه‌كاتێ نه‌ده‌ت بزانيت دلۆڤانيا خودێ ژ وى ناگريت و ناكه‌ڤيته به‌ر ره‌حما خودێ. و يێ ژ ره‌حما خودێ بێ باره، و ئاگر و جه‌هنه‌م جهێ ويه. خودايێ مه‌زن ل دۆر ڤێ چه‌ندێ دبێژيت:((وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ)) و دلۆڤانيا من هه‌مى تشتان دگريت، ڤێجا ئه‌ز دێ ڤێ دلۆڤانيێ سپه‌هى، و خۆسه‌ر رۆژا قيامه‌تێ، بۆ وان نڤێسم ئه‌وێت پارێزكاريا من دكه‌ن، و زه‌كاتا مالێ خۆ دده‌ن.
پێدڤيه هه‌كه زه‌نگينى زه‌كات نه‌دا، ده‌وله‌ت و ده‌ستهه‌لاتدار ب خورتى ژێ بستينن؛ چونكى وه‌كى مه گۆتى: زه‌كات مافێ هه‌ژارانه، و هه‌كه زه‌نگينى ئه‌و وژدان نه‌بيت مافێ هه‌ژاران بده‌تێ دڤێت هه‌ژاران پشته‌ڤان هه‌بن، و ئه‌و پشته‌ڤان ژي ده‌وله‌ته و خودێ چێتر دزانيت.
