ئاشكه‌رايه حه‌ج دويماهيك فه‌رز بوو ل سه‌ر موسلمانان هاتيه فه‌رزكرن، و كا چه‌وا د حه‌ديسا پێغه‌مبه‌ريدا (سلاڤێت خودێ لێ بن) هاتيه، وه‌سايه، وه‌كى دبێژيت: ((إِنَّ الإسْلامَ بُنِێ على خَمْسٍ شَهَادَه أَنْ لا إِلَهَ إلا الله وَإِقَامِ الصَّلاه وَإِيتَاءِ الزَّكَاه وَصِێامِ رَمَضانَ وَحَجِّ الْبَيْتِ)). هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ حه‌ديسه و ب ڤآ بێژه‌يآ موسلمى ڤه‌گێرايه، و كا چه‌وا حه‌ج د ڤێ حه‌ديسێدا ل رێزا پێنجێ هاتى هۆسايه، و سالا نه‌هێ مشه‌ختى ل سه‌ر موسلمانان يا هاتيه فه‌رزكرن.
هه‌لبه‌ت يا ئاشكه‌رايه، هه‌ر عيباده‌ته‌كى نهێنى و حيكمه‌تێت خۆ يێت هه‌ين، و خودايێ مه‌زن چو عيباده‌ت ل سه‌ر مه فه‌رز نه‌كرينه هه‌كه مفا و نهێنى و حيكمه‌تێت خۆ نه‌بن، و هه‌ر عيباده‌ته‌كێ فه‌رزبوويى، ژ به‌ر هندێيه دا ئه‌ڤ نهێنى و حيكمه‌ته بێنه ب جهئينان، له‌وا هه‌كه به‌رێ خۆ بده‌ينه دويماهيا ئايه‌تێت ڤان عيباده‌تان، دێ بينين ب وان ئارمانجانڤه د گرێداينه، ئانكو: ئه‌و عيباده‌تێ ئه‌م دكه‌ين چ رۆژى بن، چ نڤێژ بن، چ زه‌كات، هه‌كه به‌رێ خۆ بده‌ينه وان ئايه‌تان ئه‌وێت ئه‌ڤ عيباده‌ته تێدا فه‌رزبووين، چو ئايه‌ت نينن ئيشاره‌ت و نيشان نه‌دابنه وان نهێنى و ئارمانجان ئه‌وێت ژبه‌ر وان، ئه‌و عيباده‌ت هاتيه فه‌رزكرن.
بۆ نموونه، خودايێ مه‌زن دبێژيت:((يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ)) ئارمانج و حيكمه‌ت ژ فه‌رزكرنا رۆژيێ ئاشكه‌را كر، ئه‌و ژى ئه‌ڤه‌يه (( لَعَلَّكُمْ تَتَّقُون)) دا هوين بێنه پاراستن، و د دويماهيا ئايه‌تا حه‌جێدا دبێژيت:((لِّيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ )) دا ل وێرێ بگه‌هنه ئێك و بگه‌هنه گه‌له‌ك مفا و ئارمانجان، ڤێجا چ ئه‌ڤ مفايه ديتنا جهه‌كێ نوى بيت، يان تشته‌ك بيت بۆ مالا خۆ بكريت ((وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ)) دا گه‌له‌ك ناڤێ خودايێ مه‌زن بينن و زكرێ وى بكه‌ن، و بۆ نڤێژێ دبێژيت:(( وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ)) نڤێژ يا ل سه‌ر مه هاتيه فه‌رزكرن، دا مه ژ گونه‌هێت مه‌زن و زێده‌كرێت و گونه‌هێ هه‌ميێ بده‌ته پاش و دويربێخيت، ڤێجا هه‌كه مه بڤێت ئه‌م خۆ ژ خرابيێ بده‌ينه پاش، نڤێژ رێكا هندێيه ئه‌م ژ خرابيێ بێينه دويرئێخستن، و بۆ زه‌كاتێ دبێژيت:((خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا)) دا گونه‌هێت وان بێنه ژێبرن و ژ گونه‌هان بێنه شويشتن، و هۆسا ديار دبيت زه‌كات رێكا گونه‌ه ژێبرنێيه.
يا ئه‌وێت هه‌وه ل به‌ر، قه‌ستا مالا خودێ بكه‌ن، هه‌كه هه‌ر تشته‌كى د شه‌ريعه‌تێ ئيسلامێدا ئارمانجا خۆ هه‌بيت، ئارمانجا حه‌جێ يا ژ هه‌ميان مه‌زنتر ئه‌ڤه‌يه، حه‌جى، ژ گونه‌هان بێته شويشتن. هه‌لبه‌ت ژ وى يێ ژ دل به‌رێ خۆ دده‌ته مالا خودێ، و ئه‌رك و كارێت حه‌جێ ب دورستى ب جه دئينيت، پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) ئه‌مر دكه‌ت هه‌روه‌كى دبوخارى و موسلمێدا هاتي: ((من حَجَّ لِلَّهِ فلم ێرْفُپ ولم ێفْسُقْ رَجَعَ كَێوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ))، هه‌ركه‌سێ حه‌جێ بكه‌ت و ئاخفتنێت كرێت و ب گونه‌ه نه‌بێژيت و كريارێت خه‌له‌ت نه‌كه‌ت، دێ ژ حه‌جا خۆ زڤريت هه‌روه‌كى ژ نوى ژ دايكا خۆ بووى، و چونكى حه‌ج روكنێ دويماهيێيه، حه‌ج هات ڤه‌گر، بۆ هه‌مى روكنێت دى يێت ئيسلامـێ، و چونكى حه‌ج سه‌رده‌ركێ هه‌مى ئه‌ركانانه، ئه‌ركێت دى پشك و بارێت خۆ د حه‌جێدا يێت هه‌ين، هه‌كه نڤێژ بيت يا د حه‌جێدا هه‌ى، و هه‌كه زه‌كات بيت دێ بينين رامانا وێ يا د حه‌جێدا هه‌ى، و هه‌كه رۆژى بيت دێ بينين رامانا وێ يا د حه‌جێدا هه‌ى. هۆسا ئه‌م دشێين بێژين هه‌مى روكنێت دى يێت ئيسلامێ پشك و بارێت خۆ د حه‌جێدا يێت هه‌ين، و د ئه‌نجامدا ئه‌م دشێين بێژين حه‌ج كۆمكه‌ره بۆ هه‌مى روكن و شه‌نگستێت دى يێت ئيسلامێ.
خويشك و برايێت حه‌جى، دا به‌رێ خۆ بده‌ينێ كا چه‌وا هه‌مى ئه‌ركانێت دى پشك و بارێت خۆ د حه‌جێدا هه‌نه:
* به‌راهيێ دا بێين به‌رێ خۆ بده‌ينه نڤێژێ، كا چ تێدايه، هه‌لبه‌ت نڤێژ و رامانێت نڤێژێ هه‌مى يێت د حه‌جێدا هه‌ين، هه‌ر بگره ژ راوه‌ستيانا ل به‌ر ده‌ستێت خودێ د مالا ويڤه كو كه‌عبه‌يه، و راوه‌ستيانا روى ب روى به‌رانبه‌ر كه‌عبێ، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤه چه‌ند سال و زه‌مانه مه عه‌مرێ خۆ بر، و هندى نڤێژان دكه‌ين به‌رێ خۆ دده‌ينه سه‌متا كه‌عبێ، ئه‌ڤرۆ روى ب روى حه‌جى يێ به‌رانبه‌ر كه‌عبێ دراوه‌ستيت، و كا نڤێژا وى چه‌ند روكاعه‌تن، هه‌ميێ يێ به‌رێ خۆ دده‌ته كه‌عبێ، يا خودێ ئه‌ڤه چه‌ند نيعمه‌ته‌كا مه‌زنه و چه‌ندا خۆشه (دێ ئه‌ڤرۆ دلێ خۆ خۆش بكه، حه‌جيێ عه‌زيز و حه‌جيا عه‌زيز، دێ ئه‌ڤرۆ دلێ خۆ خۆش بكه، و چاڤێت خۆ ب ديتنا كه‌عبێ رۆن بكه، ئه‌و كه‌عبا قيبله، ئه‌وا ئه‌ڤه سه‌رێ هنده سالانه تو به‌س به‌رێ خۆ دده‌يه سه‌متا وێ، ئه‌ڤرۆكه تو ب چاڤێ سه‌رێ خۆ يێ دبينى، و به‌رانبه‌ر كه‌عبێ دراوه‌ستى، ئه‌و كه‌عبا كه‌ريم و پيرۆز و ب رێز و قه‌در، ئه‌ڤرۆ تو ل به‌ر چاڤێت خۆ يێ دبينى)، ڤێجا چه‌وا پشك و بارێت نڤێژێ د حه‌جێدا نينن، به‌رێ خۆ بدێ ئه‌ها ب ڤى ره‌نگى و ب ڤى ئاوايى حه‌جى هه‌مى نڤێژێت خۆ ل كه‌عبێ دكه‌ن، و يێ قيبلا خۆ ل پێش چاڤێت خۆ دبينن، و ب راستى ئه‌ڤه تشته‌كێ گه‌له‌كێ مه‌زنه، و ب هزرا من هه‌كه دلێ مرۆڤى دگه‌ل خودێ يێ راست و دورست بيت، چو ديمه‌ن بۆ چاڤێت مرۆڤى، ژ ديتنا كه‌عبێ جوانتر و خۆشتر نينن.
و پشك و بارێت رۆژيێ د حه‌جێدا ئه‌ڤه‌نه: وه‌ختێ كا چه‌وا تو ب رۆژى تو خۆ ژ گه‌له‌ك تشتێت حه‌لال دده‌يه پاش، و تو خۆ ژ خوارن و ڤه‌خوارنێ و نڤينا ژنێ دده‌يه پاش، هۆسا حه‌جى ژى خۆ ژ گه‌له‌ك تشتان دده‌ته پاش، كو د بنياتدا د حه‌لالن، به‌لێ گه‌ل گاڤا حه‌جى ئيحرام گرێدان، و ئنيه‌تا خۆ ئينا و جلكێت خۆ كرنه به‌ر خۆ، هنده‌ك تشتێت حه‌لال ل سه‌ر حه‌رام دبن، و رۆژيگر ژبه‌ر رازيبوونا خودێ سه‌برێ دكێشيت و خۆ ژ گه‌له‌ك تشتێت حه‌لال دده‌ته پاش، هه‌روه‌سا حه‌جى ژى ژبه‌ر رازيبوونا خودێ سه‌برێ ل سه‌ر نه‌خۆشيێت رێكێ و هێلانا كه‌س و كار و مال و بارزگانيا خۆ دكێشيت، و گه‌ل ئيحرام به‌ستن و ئنيه‌ت ئينا، نابيت خۆ نێزيكى گه‌له‌ك تشتان بكه‌ت، ژ وان بۆ نموونه: نابيت گولاڤێ ل خۆ بكه‌ت، يان پرچا سه‌رێ خۆ ژێڤه‌كه‌ت، يان نينۆكێت خۆ ببريت يان بچيته نڤينا هه‌ڤسه‌را خۆ، دگه‌ل كو ئه‌م دزانين ئه‌و تشت حه‌لالن، هۆسا ديار بوو رۆژيێ ژى پشك و بار يێت د حه‌جێدا هه‌ين.
و پشك و بارێت زه‌كاتێ د حه‌جێدا ئه‌ڤه‌نه: حه‌جى پشكه‌كا مه‌زن ژ پاره‌ى دمه‌زێخيت و ته‌رخان دكه‌ت، و دبيت ئه‌و پارێ ل حه‌جێ دمه‌زێخيت گه‌له‌ك ژ هندێ پتر بيت، يێ كو بۆ زه‌كاتێ ده‌ردئێخيت، به‌لێ چونكى ئه‌ڤ پاره‌يه بۆ رازيبوونا خودێيه، ل ده‌ف وى تشته‌كێ گه‌له‌كێ سروشتى و ساناهيه، به‌لكى يێ به‌رهه‌ڤه هه‌ر سال ڤى پاره‌ى د رێكا حه‌جێدا بمه‌زێخيت، چونكى دزانيت حه‌ج چه‌ندا خۆشه.
ديسا په‌يڤا شه‌هدێ كو شه‌نگستێ ئێكێ و سه‌ره‌كى يێ ئيسلامێيه، پشك و بارا خۆ د حه‌جێدا يا هه‌ى؛ چونكى حه‌جى بۆ ڤالا دبيت، و جار بۆ جارێ پێ گازى دكه‌ت، و دبێژيت:( لَبَّيْكَ اللهم لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لا شَريكَ لك لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَالنِّعْمَه لك وَالْمُلْكَ لا شَريكَ لك).
و ژبه‌ر ئه‌ڤا بۆرى، حه‌ج دبيته عيباده‌تێ هه‌مى ژيێ مرۆڤى، ئانكو ژيێ مرۆڤى هه‌ميێ جاره‌كێ ب تنێ ل سه‌ر مرۆڤى فه‌رزه، و چونكى هه‌مى روكن يێت تێدا هه‌ين و هه‌ر ژبه‌ر هندێ پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ لێ بن) دبێژيت: ((الْحَجُّ الْمَبْرُورُ لَيْسَ لَهُ جَزَاءٌ إِلا الْجَنَّه))، حه‌جا مه‌بروور ئانكو يا دورست هاتيه‌كرن و خودێ قه‌بويلكرى، چو خه‌لات نينن به‌حه‌شت نه‌بيت و خودێ چێتر دزانيت.
