گومانبازیا پێنجێ، دبێژن ئه‌م به‌س دێ وێ گرین، یا هاتیه پاراستن، و پاراستنا وێ خودێ ب خۆڤه گرتی، و ب هیڤیا خۆڤه هێلایی، ئه‌و تنێ به‌سی مه‌یه، و د ڤێ چه‌ندێدا خودێ دبێژیت: (إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ) ب ڕاستی مه قورئانا ئینایه خوارێ، و ب ڕاستی ئه‌م دێ پارێزین، و حه‌دیس نه‌هاتیه پاراستن، ژ به‌رهندێ ئه‌م كار به‌س ب قورئانێ ب تنێ دكه‌ین.
به‌رسڤدان:
ئێك: ئه‌م دبێژینه وان هه‌روه‌كی ئبن قه‌ییم (خودێ ژێ رازی بیت)، د ده‌مێ خۆدا ئه‌ڤه گۆتی، هه‌روه‌كی دزانی دێ هنده‌ك هێن بێژن حه‌دیس نه‌هاتیه پاراستن وه‌كی قورئان هاتیه پاراستن، و كار ب حه‌دیسێ ناكه‌ن، ژ به‌ر هندێ دبێژیته وان ئه‌رێ رۆژا خودێ گۆتی : (الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمْ الاْسْلاَمَ دِينَاً) ئه‌رێ ئه‌ڤ تمامكرنه و ئه‌ڤ نیعمه‌ته به‌س بۆ صه‌حابان تنێ بوو، یان بۆ وان بوو و بۆ مه‌یه ژی هه‌تا رۆژا قیامه‌تێ، كه‌س نه‌شێت یا ئێكێ بێژیت، به‌س بۆ صه‌حابان تنێ بوو، دێ پێ كافر بیت، چاره‌نینه دڤێت یا دویێ بێژیت، بۆ مه‌یه ژی هه‌تا رۆژا قیامه‌تێ، هه‌كه ئه‌و گۆت، دڤێت ئیعترافێ بكه‌ت، كا چاوا دینێ وان پاراستیه، هۆسا دێ دینێ مه ژی پارێزیت، و دین پاراستن، پاراستنا شه‌ریعه‌تییه و حه‌دیسێت پێغه‌مبه‌ری ناڤه‌رۆكا شه‌ریعه‌تینه، و هۆسا دهێته زانین ماده‌م حه‌دیس پشكه‌كه ژ دینی دڤێت بێته پاراستن.
دو: چاوا خودایێ مه‌زن پاراستنا قورئانێ ب خۆڤه گرتیه، هۆسا پاراستنا دینى ب گشتى ب شه‌ریعه‌تیڤه ب خۆڤه گرتیه دبێژیت: (يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُواْ نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ) دڤێن رۆناهیا خودێ، كو دینێ وییه نه‌هێلن، و خودێ دێ دینێ خۆ تمامكه‌ت و پارێزیت، بلا گاوران پێ نه‌خۆش ژی بیت، و پاراستنا حه‌دیسێت پێغه‌مبه‌ری پشكه‌كه ژ پاراستنا دینی.
سێ: ژڤانا خودێ ب پاراستنا (ذكر)ى ل سه‌ر قورئانێ تنێ ناراوه‌ستیت، به‌لكی دینی هه‌میێ دگریت، قورئانێ و حه‌دیسێ، و هه‌ر تشته‌كێ ب دینیڤه گرێدایی، د ڤێ رامانێدا خودایێ مه‌زن دبێژیت: (وَمَآ أَرْسَلْنَا قَبْلكَ إِلاَّ رِجَالاً نُوحِى إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنْتُم لاَ تعلمون) و گۆتنا خودێ: (فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ) مه‌خسه‌د پێ: شاره‌زا و زانا د دینی و شه‌ریعه‌تیدا و بێ گۆمانه كا چاوا خودێ قورئانا خۆ پاراستیه هۆسا سونه‌ت و حه‌دیسا پێغه‌مبه‌رێ خۆ ژی پاراستیه، سونه‌ت ب رێكا زانا و زانینمه‌ندان، یێت ژیانا خۆ هه‌می بۆ به‌‌رگریكرن و به‌ره‌ڤانیا حه‌دیسا پێغه‌مبه‌رێ وی ته‌رخانكری و بۆراندی.
چوار: ئه‌و خودایێ گۆتی مه زكر (قورئان) یێ ئینایه خوار و ئه‌م دێ پارێزین دبێژیته پێغه‌مبه‌رێ خۆ : (وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ) مه زكر (قورئان) بۆ ته یا ئینایه خوار دا بۆ خه‌لكی رۆنكه‌ی، و نه‌به‌رعه‌قله قورئان د گه‌ل به‌یان و رۆنكرنا وێ نه‌هێته پاراستن.
پێنج: هه‌كه مه‌خسه‌د ئه‌و بیت حه‌دیس ب په‌یڤ و بێژه‌ییا خۆڤه نه‌هاته پاراستن وه‌كى قورئان ب بێژه و رامانا خۆڤه هاتیه پاراستن راسته، چونكی دڤێت جوداهی هه‌بیت، ئه‌ڤه قورئانه و ناچێبیت ب رامان بێته ڤه‌گوهازتن، دڤێت ب بێژه‌و رامانڤه بێته ڤه‌گوهازتن، چونكی موعجیزه‌یه و نه‌چاركه‌ره، ئێك بشێت وه‌كی وێ بینیت، به‌لێ حه‌دیس نه‌وه‌سایه، و موعجیزه نینه، ژ به‌ر هندێ پاراستنا وێ سه‌ره‌كی پاراستنا رامان و مه‌به‌ستێت وینه، و ئه‌ڤه ب رێكا زانایێت دلسۆز و ناڤدار هاته‌كرن، ئه‌وێت رۆژ و شه‌ڤ كرینه ئێك، دویڤگه‌ریانا حه‌دیسێ كرین و ڤه‌وژارتین، و هندی شیایین نه‌به‌س رامانا وێ تنێ، به‌لكی ل سه‌ر پاراستن و ڤه‌گوهاستنا وێ د رژد بوون ب بێژه‌یا وێڤه، به‌رێ خۆ بدێ ئه‌ڤه دارامییه ژ ئه‌بولعالیه ڤه‌دگێریت دبێژیت: مه حه‌دیس ل به‌صرا گوهـ لێ دبوو ژ هه‌ڤالێت پێغه‌مبه‌ری (سلاڤێت خودێ ل سه‌ر بن)، ئه‌م ب ڤێ رازی نه‌دبووین هه‌تا ئه‌م سویارنه‌باینه نه‌چۆباینه مه‌دینێ مه ژ ده‌ڤێ وان صه‌حابان ب خۆ گوهـ لێ ببا یێت ژ ده‌ڤێ پێغه‌مبه‌ری (سلاڤێت خودێ ل سه‌ر بن) گولێ بووین (سنن الدارمي1/240) و رویدانێت هۆسا ب هزارانه، هه‌تا كتێب ل سه‌ر وه‌غه‌ركرنا زانایان ل دویڤ داخوازیا حه‌دیسێ هاتنه دانان، ژ وان كتێبا حافزێ به‌غدادی ب ناڤێ: (الرحلة في طلب الحدیث) و ئه‌ڤ وه‌غه‌ركرنه ده‌مێ صه‌حابان ده‌ستپێكر و چه‌رخێ ئیكێ و دووێ و سێێ هه‌تا یێ حه‌فتێ چالاك و زێده بوو، و هه‌تا رۆژا قیامه‌تێ ژی دێ مینیت و كتێبا رامه‌هورمزی ب ناڤێ (العلماء الذین رحلوا لطلب العلم) و گه‌له‌كێت دی ڤێجا گۆتن: حه‌دیس نه‌هاتیه پاراستن، هۆسا ڤه‌كری، ئاخفتنه‌كا نه‌دورسته، و بێ بنه‌مایه، ئه‌ڤه ئێك و یا دووێ كێمكرنا زه‌حمه‌تبرن و زه‌حمه‌تكێشان وه‌ستیانا زانایێت ئومه‌تێنه، ئه‌وێت ژیانا خۆ هه‌می ئێخستینه د خزمه‌تا حه‌دیسا پیرۆزدا، و رێك ژ دورویان گرتین كو بشێن دره‌وان بدانن و چێكه‌ن، و د سه‌ر موسلمانانرا ببۆرینن، ژ به‌ر هندێ ئێكێ وه‌كی دارقوطنی ل كۆلانێت به‌غدا دهات و دچۆ و دگۆته موسلمانان: پشتراست بن هندى ئه‌ز یێ ساخ بم ئه‌ز ناهێلم چو دره‌وین حه‌دیسان ب سه‌ر پێغه‌مبه‌ریڤه دانن، و زانایێت، خودێ حه‌دیس ب وانا پاراستی، نه‌به‌س د زانا بوون، به‌لكی به‌رامبه‌ر وێ نه‌فس پاك و خودێ ترس و ده‌ستپاك ژی بوون، و ژ بلی ژ خودێ ژ كه‌سێ دی نه‌دترسیان، ئه‌ڤه ئیمام مالكه، خه‌لیفێ موسلمانمان ده‌مێ دچیته حه‌جێ و سه‌ره‌دانا پێغه‌مبه‌ری دده‌ت، ئیمام مالكی دبینیت، ژێ دخوازیت بچیته ده‌ڤ وان زانینێ نیشا وان بده‌ت، ئیمام مالك گۆتێ: بۆ زانینێ دهێن و زانین ناچیت، گۆتێ: تو راست دبێژی، ئیمام مالكی گۆتێ: هه‌كه تو هاتی زوی وه‌ره دا بێیه رێزا ئێكێ، هه‌كه تو دره‌نگ هاتی نابیت تو د سه‌ر سه‌رێ خه‌لكیرا ببۆری، گۆتێ: بلا، هارون الرشید دره‌نگ هات، خزمه‌تكارێت وی كورسیكه‌ك بۆ ئینا، و روینشته سه‌ر كورسیكێ، ئینا ئیمام ملك بابه‌تێ خۆ گوهۆری، و گۆت: پێغه‌مبه‌ر (سلاڤێت خودێ ل سه‌ر بن) دبێژیت: (من تواضع لله رفعه، ومن تكبَّر وضعه الله) هه‌ركه‌سێ خۆ بۆ خودێ بشكێنیت، خودێ دێ وی بلندكه‌ت، و هه‌ر كه‌سێ خۆ مه‌زن كه‌ت، خودێ دێ وی شكێنیت، هارون تێگه‌هشت، فه‌رمان دا كورسیك هاته راكرن، و روینشته عه‌ردی، پشتی ب دویماهیك هاتی، هارونی چوارسه‌د دینار دیاری دانه ئیمام مالكی، به‌لێ نه‌وه‌رگرتن و گۆتێ: سه‌دقه ب من ناچن، و دیاریا ژی ئه‌ز ناوه‌رگرم، گۆتێ: بۆچی تو ناوه‌رگری پێغه‌مبه‌ری (سلاڤێت خودێ ل سه‌ر بن) دیاری وه‌ردگرت؟! گۆتێ: ئه‌ز نه‌پێغه‌مبه‌رم، پارێ خۆ راكه، و خودێ د گه‌ل ته بیت، گۆتێ: ئه‌ز حه‌ز دكه‌م بێیه پایته‌ختی به‌غدایێ، گۆتێ: ئه‌ز چو جهان ب جیرانييا پێغه‌مبه‌ری (سلاڤێت خودێ ل سه‌ر بن) ناگوهۆرم.
رویدانه‌كا دی میرێ بوخارا ئه‌میر خالد ژ بوخارى خواست بێته مالا وی زانینێ نیشا كورێت وی بده‌ت، ئیمام بوخاری گۆتێ: یێ زانین دڤێت دێ دویڤ زانینێ چیت، نه زانین دێ ل دویڤ وی چیت، و ئه‌ڤه بوو ئه‌گه‌رێ هندێ بوخاری ژ باژێرێ وی هاته ده‌رێخستن، و هۆسا زانایێت حه‌دیسێ، زانین و وێره‌كى و خودێ ترسی و دینداری پێكڤه كۆمكربوون.
