ب / سته‌م و زولم و زۆردارى ل كێ بێته‌كرن يا حه‌رامه، خودێ مه‌زن د حه‌ديسا قودسيدا دبێژيت (يا عِبَادِي إِنِّي حَرَّمْتُ الظُّلْمَ عَلَى نَفْسِي وَجَعَلْتُهُ بَيْنَكُمْ مُحَرَّماً فَلاَ تَظالمُوا) ئانكو: گه‌لى به‌نده‌يێت من، من زۆردارى و سته‌م ل سه‌ر خۆ يا حه‌رامكرى، و من د ناڤبه‌را وه‌دا ژى يا حه‌رامكرى، ڤێجا سته‌مێ ل ئێك و دوو نه‌كه‌ن، و بلا يێ زولم و سته‌مێ دكه‌ت بزانيت رۆژه‌كا ل پێشيا وى هێز و شيان و عه‌شيره‌ت و كه‌س و كارێت وى فايدێ وى ناكه‌ن، و رۆژا قيامه‌تێ وى چو پشته‌ڤان و هاريكار و به‌ره‌ڤان نابن، خودێ مه‌زن دبێژيت:( مَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَلاَ شَفِيعٍ يُطَاعُ ) رۆژا قيامه‌تێ سته‌مكاران چو كه‌سێت خۆ يێت نێزيك و چو مه‌هده‌رچى نينن، مه‌هده‌را وان بێته وه‌رگرتن. و دئايه‌ته‌كا ديدا دبێژيت: (فَمَا لِلظَّالِمِينَ مِن نَّصِيرٍ) سته‌مكاران رۆژا قيامه‌تێ چو هاريكار و پشته‌ڤان نينن. ديسا پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن مه ژ سته‌م و زۆرداريێ دترسينيت، چونكى دويماهيا وێ تاريستانه، دبێژيت: (اتَّقُوا الظُّلْمَ فَإِنَّ الظُّلْمَ ظُلُمَاتٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ) خۆ ژ سته‌مكاريێ بپارێزن، ب راستى سته‌م و زۆردارى رۆژا قيامه‌تێ تاريستانن، و بلا ئه‌وێ زولمێ دكه‌ت بزانيت رۆژه‌كا ل پێشيا وى يێ حه‌قێ غه‌يرى خۆ خوارى دێ ژێ هێته ستاندن. ئيمام موسلم بۆ مه ژ ئه‌بو هوره‌يره خودێ ژێ رازی بیت ڤه‌دگێريت ژ پێغه‌مبه‌رى سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن: (لَتُؤَدُّنَّ الْحُقُوقَ إِلَى أَهْلِهَا يَوْمَ الْقيامَةِ حَتَّى يُقَادَ للشَّاةِ الْجَلْحَاء مِنَ الشَّاةِ الْقَرْنَاء) هوين رۆژا قيامه‌تێ دێ مافان ده‌نه خودانێت وان، هه‌تا تۆل ژ گيسكا ب شاخ بۆ گيسكا كۆچ دێ هێنه ڤه‌كرن. و ئه‌و ماف زڤراندنه دێ ب ڤى ره‌نگى بيت هه‌روه‌كى بوخارى بۆ مه ژ ئه‌بو هوره‌يره خودێ ژێ رازی بیت ڤه‌دگێريت ژ پێغه‌مبه‌رى سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن: (مَنْ كَانتْ عِنْدَه مَظْلمَةٌ لأَخِيهِ، مِنْ عِرْضِهِ أَوْ مِنْ شَيْءٍ، فَلْيتَحَلَّلْه ِمنْه الْيوْمَ قَبْلَ أَنْ لا يكُونَ دِينَارٌ ولا دِرْهَمٌ، إنْ كَانَ لَهُ عَملٌ صَالحٌ أُخِذَ مِنْهُ بِقدْرِ مظْلمتِهِ، وإنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ حسَنَاتٌ أُخِذَ مِنْ سيِّئَاتِ صاحِبِهِ فَحُمِلَ عَلَيْهِ) هه‌ركه‌سێ سته‌ملێكريه‌ك يا برايێ وى ل ده‌ف هه‌بيت، ژ نامويسا وى يان ژ هه‌رتشته‌كێ بيت، بلا ئه‌ڤرۆ خۆ ژێ خلاسكه‌ت، به‌رى دينار و ده‌رهه‌م نه‌بن، هه‌كه كاره‌كێ باش هه‌بيت، ته‌مه‌ت سته‌ملێكريا وى دێ ژێ هێته ستاندن، و هه‌كه باشى و خێر نه‌بن، گونه‌هێت هه‌ڤالێ وى دێ هێنه هه‌لگرتن، و دێ هاڤێژنه سه‌ر وى. ديسا پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن مه هه‌ميان ژ نفرين و دوعايا سته‌ملێكرى دترسينيت، دبێژيت هه‌روه‌كى د بوخارى و موسلمێدا هاتي: (واتَّقِ دعْوةَ الْمَظْلُومِ فَإِنَّهُ لَيْس بينها وبيْنَ اللَّه حِجَابٌ) و خۆ ژ دوعايا سته‌ملێكرى بپارێزه، ب راستى چو په‌رده مابه‌ينا وێ و خودێ نينن. و سته‌ما ل ژنێ دهێته‌كرن گونه‌ها وێ مه‌زنتره ژ سته‌ما ئێكێ دى دهێته‌كرن ژبه‌ر گه‌له‌ك ئه‌گه‌ران.
ئێك: چونكى چه‌ند چارا پێغه‌مبه‌رێ خۆشتڤى سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن وه‌سه‌يه‌تا پێكرى و به‌رى بمريت د دويماهيك خوتبا خودا ـ خوتبا خاتر خواستنێ ـ بياڤه‌كێ مه‌زن ژێ دا مافێ ژنێ و شيره‌ت ل زه‌لامان كر دگه‌ل باش بن، گۆت: (أَلا واسْتَوْصوا بِالنِّساءِ خَيْراً، فَإِنَّمَا هُنَّ عَوانٍ عَنْدَكُمْ لَيْس تمْلكُونَ مِنْهُنَّ شَيْئاً غيْرَ ذلِكَ إِلاَّ أَنْ يأْتِينَ بِفَاحشةٍ مُبيِّنةٍ، فإِنْ فَعلْنَ فَاهْجُروهُنَّ في المضَاجعِ، واضْربُوهنَّ ضَرْباً غيْر مُبرِّحٍ، فإِنْ أَطعنَكُمْ فَلا تبْغُوا عَلَيْهِنَّ سبيلا، أَلا إِنَّ لَكُمْ عَلَى نِسائِكُمْ حَقًّا، ولِنِسائِكُمْ عَلَيْكُمْ حقًّا، فَحَقُّكُمْ عَلَيْهنَّ أَن لا يُوطِئْنَ فُرُشكمْ منْ تَكْرهونَ، وَلا يأْذَنَّ في بُيُوتكمْ لِمن تكْرهونَ، أَلا وحقُّهُنَّ عَلَيْكُمْ أَن تُحْسنُوا إِليْهنَّ في كِسْوتِهِنَّ وَطعامهنَّ) هشيار بن هه‌وه ئه‌مانه‌ت ژن و ئه‌مر و وه‌سيه‌تا من د راستا ژناندا وه‌رگرن و خێر و شيره‌تان و باشيێ ژ خۆ بۆ ژنان بخوازن (ئانكو نه‌فسا خۆ ل سه‌ر هندێ راكه‌ن باشيێ و خێرێ بگه‌هيننه ژنێ) ب راستى ئه‌و ئێخسيرن ده‌ف هه‌وه، و هه‌وه ژبلى ڤێ كو خێرخواز و باشيخواز بن بۆ ژنا چێ دى (ژ قوتان و پشتدانێ) ل سه‌ر وان نينه، ژبلى كو ئه‌و خه‌له‌تيه‌كا ئاشكرا بكه‌ن هه‌كه وه‌كرن، خۆ ل سه‌ر زه‌لامێ خۆ مه‌زن كرن و مافێت وان نه‌ده‌نێ هنگى خۆ ژ نڤينا وان بده‌نه پاش، ئانكو ل سه‌ر نڤينا وێ بى به‌لێ پشتا خۆ بده‌يێ و پويته پێ نه‌كه‌ى، و هه‌كه ب ڤێ چه‌ندێ ژى نه‌هاته رێ ڤێجا لێ بده‌ن لێدانه‌كا بێ ئێش، ڤێجا ئه‌گه‌ر گوهێ خۆ دانه هه‌وه، هوين چو هێجه‌تان هلنه‌ئێخن كو هوين خورتى و سته‌مێ لێ بكه‌ن، بزانن هه‌وه حه‌ق يێ ل سه‌ر ژنێت خۆ هه‌ى و ژنێت هه‌وه ژى حه‌ق يێ ل سه‌ر هه‌وه هه‌ى، و حه‌قێ هه‌وه ل سه‌ر وان.. يێ هه‌وه نه‌ڤێت نه‌هێته سه‌ر نڤينێت هه‌وه، و ده‌ستويريا كه‌سێ نه‌ده‌ن يێ هه‌وه نه‌ڤێت بێنه د مالێت هه‌وه‌ڤه، و بزانن حه‌قێ وان ل سه‌ر هه‌وه.. هوين باشيێ دگه‌ل وان بكه‌ن د جلك و خوارنا واندا. ديسا چونكى پێغه‌مبه‌ر سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن ژنێ بێ هێز ددانيت، ڤێجا نابيت زه‌لام هێزا خۆ ل سه‌ر وێ بسه‌پينيت، دبێژيت: (اللَّهُمَّ إِنِّى أُحَرِّجُ حَقَّ الضَّعيفينِ الْيَتِيمِ والمرْأَةِ) يا خودێ ئه‌ز گونه‌ه ددانم يان حه‌رام دكه‌م، حه‌قێ هه‌ردوو بێ هێز و بێ چاره‌يان بێته خوارن سێوى و ژنێ. ڤێجا هه‌كه سته‌مه‌كا ئاشكرا ل ژنێ هاته‌كرن بۆ وێ هه‌يه ئه‌و داخوازا به‌ردانێ بكه‌ت و چو گونه‌ه ل سه‌ر نينه، به‌لێ هه‌كه ئه‌گه‌رێت خۆ يێت دورست هه‌بن و هه‌كه بێ ئه‌گه‌ر و سويچ و سه‌به‌ب داخوازا به‌ردانێ بكه‌ت هنگى گونه‌هه‌كا مه‌زن دكه‌ت و خۆ ژ بێهنا به‌حه‌شتێ ژى بێ باردكه‌ت. پێغه‌مبه‌رێ خودێ سلاڤێت خودێ ل سه‌ربن دبێژيت: (أَيُّمَا امْرَأَةٍ سَأَلَتْ زَوْجَهَا طَلَاقًا في غَيْرِ ما بَأْسٍ فَحَرَامٌ عليها رَائِحَةُ الْجَنَّةِ ) هه‌ر ژنه‌كا داخوزا به‌ردانێ بێ ئه‌گه‌ر بخوازيت بێهنا به‌حه‌شتێ ل سه‌ر وێ يا حه‌رامه، و خودێ چێتر دزانيت.
